Vrede, Veiligheid en Duurzaamheid

Wat heeft duurzaamheid nou weer met veiligheid te maken? Heel veel, zo bleek op de conferentie Securing Sustainability, Sustaining Security, georganiseerd door Studenten voor Morgen. Duurzame Student was erbij en deed verslag van een boeiende, complexe middag.

‘De mensheid heeft een lineaire manier van denken ontwikkeld, terwijl we in een circulaire context leven. Wat jullie te doen staat is om ons denken aan te passen aan die circulaire context. Het is een evolutionaire kwestie: we ontwikkelen een nieuwe vorm van beschaving.’

Met deze grootse woorden opende hoogleraar en voormalig topbestuurder Herman Wijffels onlangs de conferentie Securing Sustainability, Sustaining Security. In samenwerking met Jonge Atlantici en Stichting Jason organiseerde studentennetwerk Studenten voor Morgen deze middag rond duurzaamheid en internationale veiligheid. Volgens Wijffels zijn deze twee onderwerpen niet los van elkaar te zien: ‘De circulaire economie is een voorwaarde voor vrede en veiligheid’.

Circulaire economie
Toen ik de conferentiezaal op het terrein van University College Utrecht binnen kwam, zag ik een goed gevulde zaal met een grote verzameling geïnteresseerde studenten. Veel studenten kwamen van politieke of milieu-wetenschappelijke opleidingen; anderen kwamen via de netwerken van Jonge Atlantici of Stichting Jason. Herman Wijffels beet het spits af met een aanstekelijk betoog over het belang van duurzaamheid en een circulaire economie voor wereldvrede. Volgens hem zijn alle oorlogen en conflicten gerelateerd aan de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, in het bijzonder fossiele brandstoffen. Een duurzame samenleving die hier niet van afhankelijk is, vormt een eerste stap naar vrede. Op zijn welbekende, charismatische manier wist hij een aanlokkelijk toekomstbeeld te schetsen. Wijffels is een visionair, een man met grootse denkbeelden. Maar de vraag die bij mij bleef hangen was: Wat nu? Hoe bereiken we als maatschappij dan zo’n circulaire toekomst? En welke stappen kan ik daar zelf in nemen?

Olie
Ik hoopte dat de rest van de middag uitkomst zou bieden. In twee rondes kon gekozen worden uit een vijftal workshops met thema’s variërend van de geopolitieke betrekkingen met Rusland tot de impact van klimaatverandering op conflicten. Centraal stond de rol die olie en andere fossiele brandstoffen in veel conflicten innemen. Politiek analist Wladimir van Wilgenburg sprak bijvoorbeeld over de leidende rol van olie in het huidige conflict in Irak en Syrië. De Islamitische Staat, de Verenigde Staten en de Koerden zijn door middel van olie op een complexe manier met elkaar verweven.

Kritiek
Tijdens de tweede workshopronde die ik bezocht kwam een heel ander aspect van het olievraagstuk aan bod. Erik Puik, werkzaam bij Shell, verzorgde een lezing over hoe grote energiebedrijven als Shell scenario’s voor de toekomst ontwerpen. Tenminste, dat was de bedoeling. De aanwezige studenten hadden heel andere plannen en legde hem flink het vuur aan de schenen met een kritische aanval op Shell’s milieubeleid. Het oorspronkelijke plan ging van tafel en de rest van de workshop was Puik bezig de verzameling kritische vragen zo goed als het ging af te weren.

En dat is prima. Kritische vragen stellen mag en moet. Zeker als het gaat over de rol die grote multinationals als Shell innemen in de transitie naar een duurzame, circulaire samenleving. Puik zag de invloed van Shell als marginaal, niet te vergelijken met de macht die overheden hebben. Maar daar dacht het gros van de aanwezigen heel anders over. Shell werd al gauw weggezet als de grote boosdoener die niet bereid is mee te werken in het ontwikkelen van die nieuwe beschaving waar Wijffels eerder zo gepassioneerd over sprak.

De werkelijkheid is waarschijnlijk minder zwart-wit. Ook een groot bedrijf als Shell kan niet op eigen houtje een omslag maken naar duurzaamheid. Daarvoor zijn de sociale, economische en politieke belangen te veel verweven. Het is een transitie die we samen als maatschappij moeten maken.

En zo gaf deze conferentie veel stof tot nadenken. Dat een circulaire economie cruciaal is voor een vredige en veilige toekomst staat als een paal boven water. De vraag hoe daar te komen ligt veel complexer. Wat dat betreft is de cirkel nog lang niet rond.