skip to Main Content

The Growing Lab: schimmels in de strijd voor duurzaamheid

The Growing Lab: Schimmels In De Strijd Voor Duurzaamheid

Hoe verminderen we het gebruik van schadelijke plastics? Hoe maken we alternatieve manieren van produceren aantrekkelijk? En ook: hoe verhouden wij mensen ons tot de natuur? Het zijn enkele van de vele vragen waar designer, onderzoeker en creative explorer Maurizio Montalti al een aantal jaar mee worstelt. Zijn meest recente antwoord: ontwerp nieuwe producten met behulp van schimmels! “Ik ben slechts de choreograaf. De schimmel is de werkelijke ontwerper.”

The Growing Lab

Copyright 2014 Officina Corpuscoli

Schimmels hebben een vies imago. Je denkt al gauw aan de groene vlekken die je tussen stapels afwas in een studentenhuis tegenkomt. Niets is minder waar voor Maurizio Montalti. Voor hem zijn schimmels goede, gezonde en vooral heel nuttige organismen. “Schimmels zijn de grote recyclers van de natuur,” legt Maurizio vol passie uit. Op een zonnige najaarsmiddag spreek ik met hem af in zijn Amsterdamse studio Officina Corpuscoli. Percolatorkoffie pruttelt op het gasfornuis en verspreidt een aangename geur door de keuken van het huiselijk ingerichte atelier.

Maurizio, van Italiaanse komaf, neemt plaats aan de keukentafel en begint enthousiast te vertellen. “Ik ontwerp producten met behulp van schimmels. Schimmels zijn micro-organismen die bestaan uit heel veel extreem kleine en snel groeiende schimmeldraden. Deze schimmeldraden, de hyfen, zijn zo met elkaar verweven dat ze zichtbaar worden voor het blote oog. Ze recyclen dood materiaal om er voedingsstoffen uit te halen.”

Schimmels recyclen dood materiaal om er voedingsstoffen uit te halen.

Ons gesprek wordt bruusk onderbroken door het grommende lawaai van een zaagmachine. “Sorry, één van mijn stagiairs werkt in de kelder aan een nieuw ontwerp,” legt Maurizio uit. “Schimmels,” gaat hij dan onverstoord verder, “zijn belangrijke agents van transformatie (verandering). Ze nemen dood materiaal, bijvoorbeeld landbouwafval, onttrekken er bruikbare voedingsstoffen aan en transformeren het vervolgens tot iets nieuws, voornamelijk compost. Maar het interessante is”, vertelt Maurizio enthousiast, “dat schimmels ook werken als agents van cohesie (samenhang). Niet al het dode materiaal wordt afgebroken. De schimmel werkt in dat geval deels als een soort natuurlijke lijm, die al het restafval op een stevige manier aan elkaar bindt.”

 

Ontwerpen

The Growing Lab 2

Copyright 2014 Officina Corpuscoli

Het zijn deze twee eigenschappen, transformatie en cohesie, waar Maurizio in zijn vele ontwerpprojecten gebruik van maakt. Laat schimmels groeien op de juiste ondergrond en er ontstaat een nieuw, sterk materiaal dat elke mogelijke ruimtelijke vorm kan aannemen. Wanneer je de schimmel vervolgens dood maakt door het sterk te verhitten, houd je een licht maar stevig product over. Het ziet er uit als steen, maar voelt haast aan als piepschuim. Je kan er van alles mee maken, zoals borden, koffiemokken, stoelen en tafels, of isolatiemateriaal.

“Als ontwerper maak ik nieuwe producten. En ik wil niet dat die producten zijn gemaakt van schadelijke materialen. Plastic is het meest fantastische en tegelijkertijd het meest verschrikkelijke materiaal dat de mens ooit heeft gemaakt. Het heeft een vreselijke impact op de planeet. Werken met schimmels draait dat helemaal om. In plaats van de natuur uit te buiten, werk ik ermee samen.” Maurizio legt uit dat een nieuw ontwerp niet langer door hem wordt geproduceerd, maar dat het als vanzelf groeit. Het is een complete revolutie van wat het betekent om iets te produceren. Het gaat niet langer om produceren, maar om cultiveren.

 

Impact

Toch blijft de vraag of dat mogelijk is, producten die ‘groeien’ zonder een schadelijke impact op het milieu. “Natuurlijk gebruik ik schadelijke materialen, bijvoorbeeld plastic als mal voor de schimmel om in te groeien. En je gebruikt altijd materialen en technologieën die energie kosten. Het is tegenstrijdig, want ik wil juist niet met dat soort materialen werken. Maar er is simpelweg geen alternatief.”

Maurizio neemt me vanuit de keuken mee naar de kelder, zijn echte werkplaats. Bij het afdalen van de krakende trap stoot ik mijn hoofd aan een houten balk. Groot is het niet, hier in zijn Officina Corpuscoli. Maar ruim genoeg voor Maurizio om aan zijn producten te werken. In de stoffige kelderruimte staan zakken vol schimmels tussen rondslingerend hout en modellen van gips. De zakken zijn afgesloten, zodat de schimmels gecontroleerd kunnen groeien.

Ik vraag Maurizio wat duurzaamheid voor hem betekent. “Zero-impact bestaat niet. Je hebt altijd een impact op de aarde. Alle levensvormen hebben een impact op het ecosysteem waar ze deel van uitmaken. En normaalgesproken zijn die levensvormen in staat een balans te houden. Wij mensen zijn daar niet goed in; we zijn niet langer in balans met de ecosystemen om ons heen. Daar probeer ik alternatieven voor te vinden, om weer in balans te komen. Dat is duurzaamheid voor mij.”

Ik doe onderzoek op een onorthodoxe manier, als ontwerper.

Wetenschap in de praktijk

Maurizio begon met schimmels te werken tijdens zijn afstudeerproject aan de Design Academy in Eindhoven. Sindsdien heeft hij de micro-organismen  niet meer losgelaten. “Ik heb altijd een fascinatie gehad voor microbiologie, voor het leven in algemene zin. Ik heb altijd dat verlangen gehad om te begrijpen hoe het leven werkte, van klein tot groot.” Dit is een passie die hij deelt met vele wetenschappers. Momenteel werkt Maurizio dan ook samen met microbiologen van de Universiteit Utrecht, waar hij onderzoek doet naar de eigenschappen van zijn nieuwe materialen. “Ik ben geen wetenschapper. Ik ben niet gebonden aan wetenschappelijke codes en protocollen. Ik doe onderzoek op een onorthodoxe manier, als ontwerper. Dat werkt stimulerend, om ontdekkingen te doen vanuit een artistieke interesse.”

The Growing Lab

Copyright 2014 Officina Corpuscoli

Het is hier, in zijn dubbele functie als ontwerper én wetenschapper, dat duidelijk wordt dat Maurizio’s werk over veel meer gaat dan puur alleen schimmels en de impact van plastic op het milieu. “Veel mensen hebben geen idee wat er gebeurt binnen de wetenschap. Ze weten niet wat er mogelijk is. Als ontwerper probeer ik die kennis uit het lab te halen en naar de maatschappij te brengen.” Veel onderzoek heeft praktische toepassingen, en veel van de natuurlijke producten die we dagelijks gebruiken zijn technisch gemanipuleerd. Maurizio vindt het belangrijk om daar op te reflecteren. De maatschappij zou volgens hem kritisch moeten nadenken over het gebruik van biotechnologieën, zoals bijvoorbeeld ook zijn schimmels.

Misschien maakt dat van Maurizio wel de werkelijke wetenschapper: het vermogen om kritisch te kijken naar waar we als mensen mee bezig zijn en hoe we ons verhouden tot de natuurlijke wereld. En is dat uiteindelijk ook niet waar duurzaamheid over gaat? Hoe we ons willen verhouden tot de natuur?

 

Kleine lichaampjes

Maurizio Montalti

Maurizio Montalti, ontwerper van nieuwe producten aan de hand van schimmels. Copyright 2014 Officina Corpuscoli

Bij het weggaan heb ik nog één laatste vraag. “De naam van je studio, Officina Corpuscoli, waar staat dat voor?” “Het is Italiaans,” begint Maurizio.  “Corpuscoli betekent zoveel als kleine lichaampjes. Officina betekent garage of werkplaats. Oftewel, de garage waar men werkt met de kleine lichaampjes. Het verwijst naar de vele micro-organismen die in en om ons heen leven, en die ons kunnen helpen om beter te snappen hoe we op een evenwichtigere manier met de natuur kunnen omgaan.”

 

Met die inspirerende visie verlaat ik Maurizio’s ‘garage’. Voortaan kijk ik heel anders naar schimmels. En dat is het begin van op een andere manier omgaan met de natuur om ons heen.

Alle foto’s zijn © 2014 Officina Corpuscoli 

Dit bericht heeft 2 reacties
  1. Inderdaad Niek.
    Het onderzoek naar bacteriën en schimmels en het nut ervan voor de natuur in het algemeen en de mens in het bijzonder staat eigenlijk nog maar in de kinderschoenen. Mooie toepassingen zijn o.a. de manier om de darmflora weer in evenwicht te brengen (het inbrengen van “gezonde” faecaliën via een sonde naar de darmen), het opruimen van plastics in de oceanen (de plasticsoep wordt voor een groot deel op natuurlijke wijze afgebroken), etc.
    Zeker op het gebied van gezondheid valt nog veel te winnen. Antibiotica verwoesten een groot deel van de gezonde bacteriën in je lichaam. Snel herstel van de darmflora is dan van groot belang om schadelijke neveneffecten te voorkomen. Daarvoor is nog veel te weinig aandacht in de medische sector. En wat denk je van de darmschimmels die ontstaan als gevolg van ons veel te hogere suikergebruik. Ook die zouden moeten worden bestreden. Beter is natuurlijk om de suikerinname drastisch te beperken, maar dat zal wel een utopie zijn…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Back To Top