Virunga: Uitstervende berggorillas en oliedomheid
Virunga is een van de mooiste documentaires uit 2014, en werd naast vijftien internationale filmprijzen ook genomineerd voor een Oscar. Regisseur Orlando van Einsiedel raakt dan ook een gevoelige snaar met zijn meeslepende verhaal over oorlog, corruptie en de dreiging van een oliedorstige maatschappij in het schitterende nationaalpark Virunga, de laatste habitat van de berggorilla’s.
Nationaal park Virunga ligt in het oosten van de Democratische Republiek Congo. We volgen gorillaverzorger André Bauma, hoofdparkranger Rodrigue Katembo, hoofdbewaker Emmanuel de Merode, en de Franse onderzoeksjournalist, Mélanie Gouby. De film concentreert zich op de natuurlijke schoonheid en biodiversiteit van Virunga, evenals de complexe politieke en economische kwesties rond olie-exploratie en gewapende conflicten in de regio. De internationaal opererende gas- en oliemaatschappij SOCO is op zoek naar fossiele voorkomens in de aarde van het Virunga nationaal park. Virunga is UNESCO werelderfgoed en de thuisbasis van 200 van de resterende 700 ernstig bedreigde berggorilla’s. De rangers die het park moeten beschermen krijgen te maken met omkoping en bedreiging, in een door oorlog verdeelde regio waar zowel de rebellen als de regering maar al te graag een graantje meepikken van het oliegeld van SOCO.
Virunga is ook beschikbaar op Netflix.
De film is een knap staaltje onderzoeksjournalistiek, waarbij je als kijker in korte tijd (ca. 100 minuten) wordt geïnformeerd over de nijpende situatie rond het nationaal park. Door de prachtige natuurbeelden ontstaat een documentaire die naast onderzoeksjournalistiek ook een schitterende wildlife-documentaire is. In deze mengeling is het moeilijk om geen sympathie te krijgen voor de gorilla’s, die weerloos zijn tegen de heersende menselijke conflicten in de regio. Einsiedel brengt deze conflicten in beeld middels doordacht gekozen bronnen. De verborgen camera wordt niet geschuwd en we krijgen hier en daar een kijkje in duistere wereld van omkoping en de westerse arrogantie van het bedrijf SOCO. Door de precieze editing, meeslepende muziek en voelbare oorlogsspanning krijgt de film een kloppend hart.
Het kan echter niet ontkent worden dat de film erg eenzijdig is wat betreft de bronkeuze, wat helaas afdoet aan de objectiviteit. Bovendien hebben de beelden van tijd tot tijd een hoog tranentrekker-gehalte, waarbij je het gevoel krijgt dat Einsiedel voornamelijk op zoek is naar de emoties bij de kijker om sympathie voor het probleem te verkrijgen. Toch blijft het onderzoeksjournalistieke aspect overeind. De schriftelijke reactie van SOCO op de film, die tijdens de aftiteling is te zien, is hier een mooi voorbeeld van. De film is niet dusdanig overdreven dat je een gevoel krijgt van vooringenomenheid bij de maker.
Wat voor mij overbleef na het kijken van deze documentaire, was een gevoel van onbehagen jegens westerse bedrijven als SOCO die zich in Afrika nog steeds op een haast koloniaal arrogante manier opstellen. In dit kader was Virunga een echte eye-opener, en ik raad dan ook iedereen aan om hem te gaan kijken.