Van honingbij tot pijlgifkikker: biodiversiteit en ons dagelijks leven
Wij zijn als mens voor 100% afhankelijk van de aarde. Maar waarom dan eigenlijk precies? De manieren waarop klimaatsverandering van invloed is op onze gezondheid maakt deze afhankelijkheid al enigszins duidelijk, maar hier is meer over te vertellen. Voordat ik inga op wat wij als mens kunnen doen om het tij te keren wil ik daarom eerst ingaan op een zeer belangrijk onderwerp: biodiversiteit. Om intrinsiek gemotiveerd te zijn om je ‘duurzaam’ te gedragen is achtergrondkennis noodzakelijk, dus bij deze!
Net als klimaatsverandering heeft biodiversiteit alles met onze gezondheid en ons dagelijks leven te maken (Chivian & Bernstein, n.d.). Hier is veel over te schrijven, maar ik zal mij hier beperken tot een aantal belangrijke verbanden. Het meest simpele en duidelijke voorbeeld is de productie van medicijnen. Hoewel sommige medicijnen synthetisch zijn, worden de meeste medicijnen gemaakt van stoffen uit de natuur. Met name medicijnen tegen infectieziekten (HIV/AIDS o.a.) en kanker worden gemaakt van verschillende natuurlijke stoffen uit planten, dieren en micro-organismen. Zonder deze stoffen zou tweederde van de medicijnen niet bestaan, simpelweg omdat het niet mogelijk is om bepaalde medicijnen synthetisch te vervaardigen. Bovendien dient de natuur als voorbeeld en inspiratie voor de mens. De mechanismen en stoffen in verschillende planten en dieren hebben bijgedragen aan de kennis over het functioneren van ons eigen lichaam en daarmee de mogelijkheden om bepaalde ziekten te genezen of behandelen en verdovingsmiddelen te maken. Zo is het gif van de blauwe pijlgifkikker uit Zuid-Amerika, die nu met uitsterven bedreigd wordt, gebruikt om te begrijpen hoe bepaalde lokale verdovingsmiddelen werken bij mensen. In de natuur bestaan complexe mechanismen en verbindingen die de mens zelf nooit zal bedenken of kunnen maken.
Ten tweede is de voedselproductie afhankelijk van biodiversiteit. Een voorbeeld: voor het groeien van een appel zijn duizenden soorten organismen nodig. Het grootse deel van deze organismen zijn micro-organismen die in de grond zitten en van belang zijn voor het groeien van de appelboom. Zo zijn ook velen organismen, waaronder vogels, spinnen en wormen, essentieel in de landbouw. Deze organismen fungeren als natuurlijk bestrijdingsmiddel tegen plagen. Bovendien is zo’n 80% van de landbouwgewassen in Europa afhankelijk van natuurlijke bestuiving door o.a. vogels, vlinders en bijen.
Ten derde is er een verband tussen biodiversiteit en infectieziekten. Het grootse gedeelte van de menselijke infectieziekten wordt veroorzaakt door ziekteverwekkers die eerst in andere dieren geleefd hebben. Zo kunnen mensen geïnfecteerd raken door het eten van besmet vlees of een steek van mug of teek. Verminderde biodiversiteit leidt tot meer infectieziekten. Dit heeft met het zogenaamde ‘verdunningseffect’ te maken. Naast mensen zijn er meerdere organismen die als ‘gastheer’ kunnen dienen voor bepaalde ziekteverwekkers. Echter, niet al deze organismen kunnen de ziekte overdragen. Hoe groter de biodiversiteit, dus hoe meer organismen, hoe groter de kans dat deze pathogenen in dieren leven in plaats van mensen én dat deze pathogenen niet overgedragen kunnen worden. De hoeveelheid pathogenen wordt als het ware ‘verdund’. Een verminderde biodiversiteit door ontbossing bijvoorbeeld vergroot dus de kans dat mensen besmet raken met bepaalde infectieziekten. Bovendien treedt er tijdens ontbossing survival of the fittest op. De soorten die overleven zijn vaak beter in het overdragen van infectieziekten dan de soorten die verdwijnen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor bepaalde muggen en het overbrengen van malaria.
Klimaatsverandering leidt op vele manieren tot verminderde biodiversiteit. Zo veroorzaakt een hogere temperatuur in de oceaan als gevolg van global warming en het verzuren van het water door oplossing van CO2, tot afsterving van koraalriffen. Koraalriffen zijn ‘de regenwouden van de oceaan’ en een van de belangrijkste ecosystemen op aarde. Een hogere lucht temperatuur in het algemeen zorgt voor het uitsterven van dieren en planten die juist van belang zijn voor gezonde ecosystemen.
Kortom, biodiversiteit is van direct belang voor de mens, maar staat onder druk. Klimaatsverandering, ontbossing, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, en het onderwaarderen van de natuur in het algemeen leidt tot verminderde biodiversiteit en uiteindelijk tot een verminderd welzijn voor de mens. Wanneer wij het belang en onze afhankelijkheid van de natuur met haar planten en dieren inzien, zullen we ook beter begrijpen waarom we haar moeten beschermen en waarom we toch beter die biologische aardbeien kunnen kopen.
Voor meer informatie bekijk de volgende video: ‘The Human Health Implications of Biodiversity Loss’, door Aaron Bernstein of lees ‘How Our Health Depends on Biodiversity, door Eric Chivian and Aaron Bernstein (n.d.).
