Vijf sterren voor je klimaatkeuken

Hoe je je ‘fair food’ en biologisch prakkie ook duurzaam bereidt

Koken doe je als student misschien niet iedere dag, maar tussen de pizza’s en magnetronmaaltijden door toch wel zo nu en dan. Daarom loont het zich zeker om ook dit op een zo duurzaam mogelijke manier te proberen. Hieronder een CO2-zuinige COOkcursus op studentniveau…

Opwarmen
We beginnen met water koken, dat doe je normaal als eerste. Aangeraden wordt vaak om dit in de waterkoker te doen. Dit kost ongeveer evenveel energie als met het gasfornuis, hoewel het gebruik van elektriciteit minder efficiënt is dan het gebruik van gas. Maar een waterkoker slaat direct af nadat het water gekookt heeft. Laat het water koken in een magnetron maar uit je hoofd: een magnetron verbruikt ongeveer twee keer zoveel energie als een waterkoker voor dezelfde hoeveelheid water. Daarnaast kun je energie besparen door maar weinig water te verhitten. Behalve bij pasta en sommige groentesoorten zijn grote kokende watermassa’s overbodig. Neem de kleinste pan waarin het voedsel past, een passende deksel, weinig water en een fornuisstand waarbij het net nog kookt. De meeste groenten en aardappelen laten zich ook in een pannetje met scheutje olie en wat water snel en energiesparend stoven. Groenten met langere gaartijd worden in een snelkookpan en bij hogere temperaturen veel sneller gaar. Wil je meerdere ingredienten tegelijk garen doe dan niet alle pitten aan. Efficienter is het om meerdere dingen in één hoge pan te doen – bijvoorbeeld de (vegetarische) rookworst bovenin de pan met boerenkool opwarmen.

Stoken
Zoals de deksel op de pan moet ook de pan op de pit passen, anders gaat veel warmte ongebruikt verloren. Het vuur moet onder de pan blijven, als je aan de zijkanten kunt zien is de pit te groot voor de pan. Kook je elektrisch? Dat is jammer, want dat heeft een slechtere CO2-balans dan koken met gas. Voornamelijk omdat de stroom met een hoog aandeel fosssiele brandstoffen en slechtere werkingsgraad opgewekt wordt, waardoor het ruim twee keer zoveel enerige kost. Er bestaan echter verschillende elektrische kookplaten, waarvan de inductiehaard en de quicktherm nog de beste alternatieven vormen voor het gasfornuis. Deze gebruiken ongeveer een kwart minder stroom dan een gewone elektrische kookplaat. Heb je ook nog groene stroom, dan kook je met induktie helemaal ideaal. Nadeel is wel dat de kookplaten duur zijn en speciale pannen vereisen. Een voordeel van elektrisch koken is weer dat je de plaat al lager kan draaien voordat het gerecht klaar is. Ook uitgedraaid blijft het nog even warmte afgeven. Voor ovens geldt eveneens dat elektriciteit meer energie verbruikt dan gas. 

Gasfornuis en bakoven verbruiken in een doorsneehuishouden meer stroom dan de koelkast en diepvries samen. Elk kilowattuur belast de atmosfeer zo sterk met CO2 als vier kilometer autorijden. Vermijd daarom onnodig brandende pitten of ovens. Schakel ze eerder uit, de restwarmte is meestal genoeg voor de laatste minuten. Ook het voorverwarmen van de oven is bijna altijd over te slaan of in te korten. Elektrische ovens, magnetrons en sommige andere keukenapparaten verbruiken bovendien stroom als ze in stand-by staan, bijvoorbeeld voor een beeldschermpje. Trek na gebruik de stekker eruit.

Bewaren
Verspilling van energie (en voedsel) treedt ook op wanneer je teveel maakt. Gooi niet achteloos een heel pak rijst in de pan, maar reken uit hoeveel je precies nodig hebt. Eén theekopje ongekookte rijst is ruim genoeg voor een persoon. Aangebroken verpakkingen goed afsluiten en de volgende keer opmaken. Restjes van bereide gerechten kunnen verpakt in de koelkast 2 tot 3 dagen bewaard worden. Zet geen spijzen in de koelkast zolang die nog warm zijn.

Ontdooien
Ben je met een diepvriespizza of ander kant-en-klaarproduct dat je maar eventjes opwarmt niet nog efficienter bezig, vraag je je nu misschien af? Helaas. Het opwarmen kost dan wel minder energie dan het zelf bereiden van een maaltijd, maar als je daarbij de energie optelt die nodig is voor de productie (in de fabriek) en het ingevroren bewaren (in de winkel en thuis) valt het energiekostenplaatje voor kant-en-klaarmaaltijden toch hoger uit. Helemaal als je het product lang in je vriezer bewaart. Wat wel scheelt is om het de avond (of desnoods een uurtje) van te voren al uit de vriezer te halen, zodat er geen energie nodig is voor het ontdooien van het product. Ontdooi in de koelkast, omdat het kou afgeeft hoeft de koelkast dan ook minder te koelen.

Tien gouden tips voor CO2-arm koken:
– Verhit water in de waterkoker, niet meer dan nodig.
– Gebruik zo klein mogelijke pannen en vergeet het deksel niet.
– Zet de pannen midden op een passende pit, zorg dat het vuur er niet omheen komt.
– Ga voor een gasfornuis met gasoven. 
– Gebruik de oven minder, geef de voorkeur aan pangerechten.
– Koop geen magnetron. Heb je er al een, warm dan alleen kleine hoeveelheden erin op.
– Neem een kleine diepvriezer (dan koop je ook minder vriesfood), ontdooi hem af en toe.
– Ontdooi diepvriesproducten ruim van te voren, in de koelkast. 
– Kook de juiste hoeveelheden, of gelijk voor twee dagen.
– Wikkel opgediende pannen in een handdoek, dan blijven de gerechten langer warm. 
 

Vrij naar: “Drei Sterne für den Klimaschutz”, een artikel van Tino Schlagintweit in het (Duitse FOE) BUNDmagazin van maart 2009, p. 28. www.bund.net 

Meer informatie: Milieu Centraal en de Consumentenbond. De Consumentenbond vergelijkt fornuizen, magnetrons, ovens en kookplaten op prijs, energieverbruik, kookprestaties, gebruikgemak, duurzaamheid en veiligheid.