YFM Academie lesdag 1: wereldvoedselproblematiek

Tweede deel van een serie over de Youth Food Movement Academie, met als sprekers Louise Fresco en Jan Douwe van der Ploeg

Youth Food Movement organiseert in 2010 de YFM Academie, een reeks themadagen voor jonge professionals en studenten binnen de horeca, landbouw- en voedingssector. De deelnemers doen verslag op duurzamestudent.nl. In deze bijdrage schrijft Katinka Wijsman over de tweede dag van het introductieweekend.

Zondag 24 januari: de eerste inhoudelijke dag van de academie! Na een heerlijk ontbijt te hebben genuttigd – waarbij sommigen met kleinere oogjes dan anderen aan de tafel plaatsnamen – werden we vast klaargestoomd voor de inhoudelijke discussie die in de middag zou plaats vinden door de documentaire We feed the World te bekijken. In deze film wordt de voedselindustrie onder de loep genomen en wordt stilgestaan bij vragen als waarom strooizout meer waard is dan graan en hoe het kan dat dagelijks 100.000 mensen omkomen van de honger terwijl er wereldwijd genoeg voedsel wordt geproduceerd voor 12 miljard mensen. De regisseur laat schrijnende voorbeelden zien die illustreren wat er mis gaat in de wereld van de (industriële) voedselproductie: dat er in Wenen elke dag net zoveel brood wordt weggegooid als er in de tweede stad van het land wordt geconsumeerd; dat in Brazilië hectares regenwoud worden ontbost voor de productie van soja (niet voor de hongerlijdende bevolking, maar voor het vetmesten van Europese vleeskuikens); en dat Europese overschotten in Afrika worden gedumpt en aangeboden tegen prijzen die een derde zijn van de lokale marktwaarde. In de film worden allerlei verschillende betrokkenen aan het woord gelaten – boeren, biologen, vrachtwagenchauffeurs, CEOs, producenten van GGO-zaden – wat de complexiteit van het voedselvraagstuk laat zien.

Na de busreis en lunch in Merkelback, werd de academie toegesproken door twee van de meest prominente wetenschappers op het gebied van voedselvraagstukken uit Nederland. Allereerst door Louise Fresco die vooral een pleidooi wilde houden dat goed eten een kwestie van bewustzijn is. Wat wordt verstaan onder ‘goed eten’ is relatief en heeft te maken met productie- en consumptiepatronen (en dus niet zozeer individuele items) waarbinnen voedselveiligheid; een gezonde samenstelling; de hoeveelheid; de prijs; handel; dierwelzijn; en milieueffecten allemaal een rol spelen. De dimensies van voedselproductie zijn dus meervoudig, maar de oplossing voor het voedselvraagstuk is niet enkel eerlijk, dichtbij en handgemaakte producten: Fresco stelt dat zonder hoogproductieve landbouw de groeiende urbane bevolking niet gevoed zal kunnen worden. Bovendien is de wereldeconomie zo verknoopt geraakt, dat spreken over ‘lokaal’ bijna geen zin meer heeft. Ze benadrukt echter dat we te weinig weten over het productieproces en dat we als consumenten naïef te werk gaan: er zou meer aandacht moeten komen voor voedsel. Genieten van voedsel speelt daarbij een belangrijke rol, maar dat moet wel gepaard gaan met bewust omgaan met wat en hoe veel je koopt.

De tweede spreker, Jan Douwe van der Ploeg, benadrukte in zijn gedeelte de heterogeniteit van de boerenlandbouw. De bedrijfsstijl van het boeren verschilt enorm in verschillende gebieden en is afhankelijk van onder meer het culturele repertoire. Met verschillende voorbeelden illustreert Van der Ploeg hoe de verbinding tussen een arm productiegebied en een rijk consumptiegebied niet per se ontwikkeling brengt in eerst genoemde, maar kan leiden tot veel problemen zoals verzilting van de bodem of de privatisering van water. Echter, door te boeren en zelfvoorzienend te zijn, kunnen mensen ontsnappen aan armoede en geven zij op die manier verzet tegen het voedselsysteem zoals dat nu bestaat. Naast open verzet en sabotage, ontstaat zo een derde vorm van verzet door het invoeren van alterations (aanpassingen) aan het systeem. Dit is voornamelijk van belang als je beseft dat slechts 15% van de totale voedselproductie op de wereldmarkt terechtkomt en daadwerkelijk over fysieke grenzen heengaat, volgens Van der Ploeg.

Nadat de twee sprekers aan het woord zijn geweest en er een korte pauze werd gehouden, was er plaats voor discussie. Daarvoor werd er geïnventariseerd welke ideeën er in de zaal leefden om ‘iets te doen’ aan de voedselproblematiek waar beide sprekers vervolgens op in haakten. Het thema tijdens de discussie werd erg op de YFM academie betrokken (wat kunnen wij doen?), maar kan in een algemener licht ook van nut zijn. Zo stelde Van der Ploeg dat ‘goed voedsel’ niet een elitair onderwerp is, maar juist welbegrepen eigen belang ertoe kan leiden dat er iets gedaan wordt aan het verdelingsvraagstuk (want een tekort aan voedsel is niet het probleem) en betoogde Fresco dat het in Nederland ontbreekt aan voedselpolitiek (we moeten de media en politiek daarop aanspreken!). Het is belangrijk dat we (YFM, politiek, mensheid) gaan nadenken over hoe de toekomstige voedselvoorziening eruit moet zien, waarbij we kunnen beginnen met een inventarisatie van huidige creatieve oplossingen en moeten oppassen dat we niet vervallen in dogmatisme, maar juist de dialoog moeten aangaan en nieuwe combinaties niet te schuwen. Het is belangrijk om verschillende niveaus te combineren: het is niet alleen kleinschalig of alleen grootschalig wat de klok moet slaan. Bovendien moet er gesproken en nagedacht worden over de verdeling van verantwoordelijkheden in de productieketens. De uitdaging zit er in om een balans te vinden tussen dit alles, waarbij praktische pilots van belang zijn om te kijken in hoeverre ideeën uitvoerbaar zijn.

Hoewel het officiële gedeelte hierna afgelopen was, werd er nog flink nagepraat en gediscussieerd tijdens de borrel. Al met al een goed en inspirerend begin van de academie!

Auteur: Katinka Wijsman. Kijk voor meer informatie op: www.youthfoodmovement.nl/yfm-academie