Eigen verantwoordelijkheid
Sander Mann legt een verband tussen de kredietcrisis en de bouw van nieuwe kolencentrales.
Op 20 januari was Jim Wallis te gast bij The Daily Show ter promotie van zijn nieuwe boek ‘Rediscovering Values’. Jim Wallis, redacteur van het christelijke magazine Sojourner en politiek activist, sprak over de behoefte aan ‘normen en waarden’ in de economie, voor ons Nederlanders een bekend thema. Wat Balkenende echter niet lukt kreeg Wallis wel voor elkaar: iets inspirerends zeggen.
Het interview ging voornamelijk over de bonuscultuur bij (Amerikaanse) banken. Zelfs na het gigantisch falen van de banken, volgens Wallis door hebzucht, betalen ze gigantische bonussen uit met het belastinggeld waarmee ze zojuist gered zijn. Dit heeft tot grote woede geleid bij een hoop Amerikanen, en zelfs tot een voorstel van democratische senators om 100% belasting te heffen over bonussen groter dan €100.000.
De banken waren eigenlijk failliet, en het ligt niet in de aard van de Amerikanen om een faillissement tegen te gaan. Het probleem was echter dat de banken ‘te groot’ waren om ten onder te laten gaan: het effect daarvan was nog onwenselijker dan de grote kosten die met de bailout gepaard gingen. In reactie daarop zegt Wallis: “You fire your bank and you put the money in a bank that has been more responsible. So, the banks say they’re to big to fail, I say: let’s make them smaller.”
Milton Friedman
Een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de financiële crisis werd al in 1982 in de wet getekend door president Reagan. Het deregulerende beleid van Reagan kwam mede tot stand door adviseur Milton Friedman, een van de meest invloedrijke economen/ideologen uit de 20e eeuw. Friedman was een sterke voorstander van de vrije markt en al in 1970 bekend (of berucht) om zijn standpunt over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een bedrijf. Volgens Friedman kan alleen een mens sociale verantwoordelijkheid hebben, en een bedrijf is geen mens: “there is one and only one social responsibility of business – to use its resources and engage in activities designed to increase its profits so long as it stays within the rules of the game, which is to say, engages in open and free competition without deception or fraud.” (Lees het hele artikel hier!)
In zekere zin heeft hij gelijk: een bedrijf is een entiteit die doet wat van haar verlangd wordt door de eigenaars en/of de klanten, binnen het kader van de wet. Maar daar zit nu net de crux: volgens Friedman is dat louter het maximaliseren van de winst, en dat wil nog wel eens wat negatieve externe gevolgen hebben. Als de aandeelhouders of klanten van een bedrijf zich echter niet prettig voelen met de bedrijfsvoering omdat dat tegen hun gevoel van rechtvaardigheid in gaat, kunnen ze zich individueel terugtrekken of als collectief hun vertrouwen in het bestuur opzeggen. En dat is exact wat Jim Wallis’ gezin deed met de Bank of America: zij vertrokken als klant, want zij zijn het totaal niet eens met de risico’s die die bank loopt met het spaargeld van klanten om winst te maximaliseren voor directeuren. En terecht.
Dat besluit van Jim Wallis wordt in de Verenigde Staten aangemoedigd door het project Move Your Money, die campagne voeren voor het weghalen van je geld bij een grote risico-nemende bank en het te stoppen in een ‘community bank’: “Just before christmas, a few friends were having dinner wondering what personal actions they could take to help limit the power of the big banks and create a more sane, stable financial system. How, they wondered, could they help end the era of Too Big To Fail? The financier at the table recommended that everyone could move their money out of the Wall Street banks and into community banks.” Het dramatische promotiefilmpje voor Move Your Money is hieronder te zien.
Kolencentrales
Tot zover lag de focus in dit artikel vooral op banken, maar er zijn natuurlijk veel meer bedrijven én veel meer onwenselijke investeringen. Er was (en is) bijvoorbeeld veel commotie in Nederland over de nieuwe kolencentrales waarvoor vorig jaar licenties verleend werden. Zo wil Nuon een kolencentrale gaan bouwen in de Eemshaven in Groningen, vrijwel midden in het waddengebied. Toevallig pleitte Joris Luyendijk in zijn wekelijkse column van 30 januari in het NRC Weekblad voor het nemen van je eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot die kolencentrale (de wederkerende column heet dan ook toepasselijk ‘Joris Luyendijk begint bij zichzelf’):
“Wat nu als iedere Nuon gebruiker die dit leest even naar zijn computer loopt en voor straf overstapt op een concurrent? Dan gaat er maandag een telefoontje naar het Europese hoofdkwartier van Nuon: he, die Hollanders zijn toch minder dociel dan we dachten, misschien dit besluit opnieuw bekijken?”
Zo’n storm heeft het nog niet gelopen, voor zover ik weet. Dat neemt niet weg dat het totaal geen kwaad kan om die campagne voort te zetten. Niet alleen voor Nuon maar ook voor bijvoorbeeld E-on, vorige winnaar van De Groene Zeepbel, die één of meerdere kolencentrales willen bouwen op de tweede Maasvlakte. Zit je nog bij Nuon of E-On? Stap over naar Essent. Boos over het geklungel van Zalm, of liever niet investeren in sociaal onwenselijke clusterbommen? Stap over naar de Triodos.
Zoals ook Joris in zijn artikel opmerkt: we oefenen zelf invloed uit op de wereld, meer dan we soms denken, door de keuzes die we maken. Bedrijven hebben (of nemen) geen verantwoordelijkheid, jij hebt de verantwoordelijkheid bij het nemen van de keuze.
Wordt vervolgd.