Springtij 2014: New green frontiers

“We leven in een bijzondere tijd. Een tijd waarin het oude niet meer werkt en het nieuwe nog niet werkt,” zo stelde Wouter van Dieren, initiator en geestelijk vader, bij de afsluiting van het jaarlijkse duurzaamheidsforum Springtij. Van 25 tot 28 september vond op Terschellingde vijfde editie plaats. Het thema ‘New Green Frontiers‘ daagde de aanwezigen uit om als pioniers op te trekken om samen de nieuwe groene grenzen te ontdekken. De naam ‘Springtij’ staat voor het krachtenveld tijdens dit forum: de zon en de maan staan tijdens een springtij in één lijn staan met de aarde. Dit springtij symboliseert de maatschappelijke krachten, die ook op één lijn moeten komen om momentum voor een systeemverandering te creëren.

Het forum, waar zo’n 400 mensen uit bedrijfsleven, de overheid en maatschappelijke organisaties deelnamen, biedt ieder jaar een afwisseling tussen inhoudelijke workshops en inspirerende keynotes. Door verbindingen te leggen met filosofie, spiritualiteit en de reizen van Darwin is het mogelijk om de transitie naar een duurzame samenleving in een breder kader van maatschappelijke verandering te zien. De wereld om ons heen heeft decennia lang primair in het teken van economische groei gestaan, en dat is aan het veranderen. Een nieuw systeem. Nieuwe energie. Nieuwe oplossingen. En daarmee kunnen we de nieuwe groene grenzen opzoeken.

Voedsel
“De komende 40 jaar moet er wereldwijd even veel voedsel worden geproduceerd als de afgelopen 6000 jaar,” zo stelde Jason Clay, directeur van het WWF in de Verenigde Staten. Een enorme uitdaging waarvan de betekenis nauwelijks voor te stellen is. “We moeten ons niet focussen op het systeem dat was, maar op de toekomst. We moeten de lat onvoorstelbaar hoog leggen, zodat we hem niet halen en er ruimte komt voor creatieve oplossingen om structureel te veranderen.” Vorige week publiceerde de University of Washington een artikel met de voorspelling dat er 11 miljard mensen zijn rond het jaar 2100. Met zo’n enorme bevolkingstoename nemen de uitdagingen alleen maar verder toe ten opzichte van de eerdere voorspelling van 9 miljard mensen rond 2100.

Belangrijk in de voedselsector is wel om de weg naar dit nieuwe systeem in de gaten te houden. Want stel je voor: als gebruiker zie je een weg als route om te reizen tussen A en B. Een bioloog ziet deze zelfde weg als een scheiding tussen gebied C en D. Deze beeldspraak verduidelijkt de verschillende inzichten en conflicterende belangen: een ontwikkeling die de ene partij positief vindt, is voor een andere partij een barrière. De verschillende belangen zullen goed moeten worden afgestemd in het construeren van de juiste weg naar het voedselsysteem van de toekomst.

Energie
‘Nederland krijgt nieuwe energie’ was op Springtij vorig jaar een vaak terugkomend gezegde. Leidende personen uit de energiesector, de overheid en bedrijfsleven gingen dit jaar opnieuw met de aanwezigen en met elkaar het gesprek aan over het energiesysteem van de toekomst. Een groep young professionals speelde hierbij een belangrijke rol: aan hen was de opdracht om een schets van het toekomstige energiesysteem te creëren. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de door hen gedefinieerde ‘drie E’s’: Energiebesparing, Energiebesparing en nog meer Energiebesparing. Dit moet als vertrekpunt naar een duurzame toekomst duidelijk op de kaart worden gezet.

Economie
Giuseppe van der Helm, directeur van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling, vatte het thema Economie samen aan de hand van het woord ‘modellen’. “Alle huidige economische berekeningen zijn gebaseerd op modellen. Deze modellen zijn gebaseerd op historische kennis en data, en historische economische systemen. Deze systemen – en hun modellen – zijn lineair: er gaan waarden in en er komen waarden uit.” Wanneer een systeemverandering doorzet door materiaalschaarste, waardoor lineair denken niet meer mogelijk is, hebben deze modellen geen waarde meer. Daar staat tegenover dat we momenteel in het Westen in overvloed leven. Externaliteiten zijn niet in prijzen opgenomen, waardoor de verhouding tussen vraag en aanbod niet goed functioneert. De toepasbaarheid van economische modellen op de huidige maatschappij wordt dus overgewaardeerd.

Belangrijk in de transitie naar een nieuw economisch systeem is het teruggaan naar de menselijke maat. Niet meer geld, maar de menselijke waarde zou centraal moeten staan in de economie. “Het economisch systeem zou ondersteunend moeten zijn aan het functioneren van onze maatschappij,” zo stelde Klaas van Egmond, mede-initiator van het Sustainable Finance Lab. “Inmiddels zien we echter dat het economisch systeem dominant is geworden ten opzichte van onze maatschappij. Private banken, die risico’s genomen hebben, moeten worden gered door de overheid. Het is daarom hard nodig om kritisch naar het huidige economische systeem te kijken, de externaliteiten die we om ons heen zien in het systeem te integreren, en het wereldbeeld van de mens centraal te stellen.” Met deze boodschap, die Van Egmond al jaren op gepassioneerde wijze uitdraagt, ontving hij tijdens Springtij de Wubbo Ockels Brandaris prijs uitgereikt.

Inspiratie
De kwetbaarheid van de wereld om ons heen, maar ook de kansen die er zijn om dat aan te pakken, waren dominant aanwezig op Springtij. Schrijver, reiziger en TV-maker Redmond O’Hanlon, nam de aanwezigen met zijn foto’s mee op zijn reizen naar bijzondere plaatsen op deze wereld. Een reis langs de evolutie toont het aanpassingsvermogen in de evolutie. De vindingrijkheid van de natuur. De intelligentie van dieren. En – daarmee in schril contrast – de domheid van mensen, die weigeren écht te leren van de wereld om ons heen.

De wereld verandert exponentieel, maar dat is moeilijk zichtbaar te maken. Ruud Koornstra, succesvol duurzaam ondernemer, vergeleek de huidige wereldsituatie met de Amsterdam Arena. Als we de Arena exponentieel vol laten lopen, dus tijdens seconde 1 één druppel, seconde 2 twee druppels, daarna 4, 8, 16, en zo verder… is de Arena in 48 seconden tot de nok gevuld. Pas de laatste tien seconden daarvan merken we dat er een probleem begint te ontstaan. En ondanks de bewijzen die zich opstapelen, weigeren we dat als mensheid te zien.

“Alles is verbonden met alles is verbonden met alles,” waren de afsluitende woorden van Lynn Zebeda, een jonge duurzaam ondernemer. “Dat we moeten verbinden en samenwerken, is een cliché. Wat we niet moeten vergeten, is dat we in dialoog blijven met onszelf en in dialoog blijven met de werkelijkheid. Iedereen krijgt kansen. Zorg ervoor dat je de juiste kansen pakt, om daarmee op jouw moment het verschil te maken.”

Springtij 2014, je was inhoudelijk, inspirerend, verbindend, fantastisch. Tot volgend jaar.