Kunst voor verandering – deel 1. Haal fossiel uit het museum
Op zondag 10 september veranderde de hal van het Van Gogh museum plotseling in een bos. Helaas was dit niet één van de prachtige sprookjesbossen die de impressionisten uit de tijd van Van Gogh hebben geschilderd. Dit bos was het slachtoffer van de verwoestende kracht van lekkende olie. Door de ruimte klonk een wind die deed denken aan de woorden “Shell spoils landscapes”. Wat was daar aan de hand?
Door Nine de Pater
Natuurlijk was het geen echt bos en was het ook geen echte olie. Deze actie was het werk van een groep kunstenaars en activisten die zichzelf Fossil Free Culture noemen. Het waren mensen die met behulp van paraplu’s het bos uitbeeldde. Dit was een directe reactie op de huidige tentoonstelling met de naam ‘unspoiled landscapes’ en tegelijkertijd de sponsordeal tussen Shell en het museum.
Fossil Free Culture zet zich in om de banden tussen cultuurinstellingen en de fossiele brandstof industrie te breken. Zij vinden dat bedrijven vaak door minimaal ergens in te investeren, maximaal voordeel voor hun eigen merk proberen te realiseren. Of zoals ze het zelf verwoorden: “Shell koopt een mooi imago door een kleine donatie aan het museum.” Volgens de kunstenaars is het niet te verantwoorden zeker gezien de verwoestende impact die ze hebben op veel plekken in de wereld. Een voorbeeld is de olie lek in Nigeria in 2008 en 2012 waarbij er een hoeveelheid die meer is dan 300 000 olie vaten in het oppervlaktewater terecht kwam. Het bedrijf heeft nog altijd niet de verantwoordelijkheid genomen om alles op te ruimen.
Bron: Fossil Free Culture NL
Liberate Tate
Niet alleen fossil free culture houd zich bezig met de banden tussen cultuur instellingen en fossiele brandstof. Ook in andere landen zijn groepen kunstenaars actief die hun vraagtekens zetten bij de banden tussen fossiel en cultuur. Een goed voorbeeld in ‘Liberate Tate’. Liberate Tate heeft na 6 jaar acties en onderhandelingen het moderne kunst museum in Londen (Tate Modern) zo ver gekregen om hun deal met BP total te verbreken. Deze acties verschilde heel sterk van elkaar en waren allemaal op hun eigen manier sterk. Zo kreeg het museum in 2012 een ruim 16 meter lange wiek van een windmolen cadeau en hij werd ook nog bij het museum zelf afgeleverd. Een jaar eerder lag er nog een vrouw overgoten met olie in de hal van het museum. Beide hele sterke beelden waarvan de boodschap meteen duidelijk is. The Guardian publiceerde een mooi overzicht met foto’s van de acties. Deze campagne laat zien hoe effectief kunst kan zijn om een boodschap over te brengen.
De kunst van activisme
De vorige voorbeelden laten zien hoe kunstenaars hun werk gebruiken voor activisme. Maar zou je eigenlijk zou je ook kunnen stellen dat er in activisme al een heleboel kunst schuilt. Ga naar een demonstratie en je komt er de mooiste spandoeken en borden tegen. Posters over klimaatverandering zijn vaak heel prikkelend en artistiek. Mensen zullen zichzelf misschien niet zo snel kunstenaar noemen, maar activisten brengen vaak hun boodschap over met sterke beelden en herkenbare symboliek. Een grote groep mensen die zich op een bepaalde manier beweegt en daarmee laat zien waar ze voor staan kan grote indruk maken. Daarnaast zijn er meer extreme acties zoals het bezetten van een kolencentrale of een mijn. Een voorbeeld is Code Rood, waar een paar honderd demonstranten de kolenhaven van Amsterdam in gingen. Hun witte pakken staken sterk af tegen de zwarte kolen wat vanuit artistiek oogpunt indrukwekkende beelden opleverde.
Kunst als directe vorm van actie kan zoals Liberate Tate heel effectief zijn voor het bereiken van verandering. Maar klimaatverandering inspireert kunstenaars op veel meer manieren. Dit is deel 1 van een driedelige serie. In het volgende artikel laat ik zien hoe kunstenaars klimaatverandering heel dichtbij brengen. In het laatste deel laat zien hoe kunst een belangrijke rol spelen in maatschappelijke veranderingen. Naast beeldende kunst zal ook muziek aan de orde komen.
Meer weten?
Deze podcast geeft meer voorbeelden van activisme tegen de banden tussen publieke kunstinstellingen en klimaatverandering.
Fossil Free Culture in Nederland kun je blijven volgen op hun Facebookpagina.
