Wordt de bij weer blij?

Hopelijk kunnen we volgend jaar zomer weer volop genieten van blije bijtjes in de tuin of op het balkon. Vanaf 1 december 2013 geldt er namelijk voor een periode van twee jaar een verbod op drie soorten insecticiden. Dit is onlangs besloten door de Europese Commissie, aangezien deze bestrijdingsmiddelen bijdragen aan de alarmerende bijensterfte.

Verbod Europese Commissie
Het verbod houdt in dat drie soorten neonicotinoïden niet meer gebruikt mogen worden op zaden en gewassen die voor de bestuiving van bijen afhankelijk zijn. Neonicotinoïden zijn veelgebruikte bestrijdingsmiddelen in de landbouw en het blijkt dat deze bijdragen aan de enorme bijensterfte waar de wereld de laatste jaren mee te kampen heeft. De neonicotinoïden worden in de Europese landbouw op om en nabij de duizend verschillende manieren toegepast. Ondanks het verbod van drie soorten blijven er nog rond de 990 mogelijkheden over om deze insecticiden toe te passen. Ook voor Nederland zet dit verbod niet veel zoden aan de dijk; slechts 15 procent van de neonicotinoïden die in Nederland gebruikt worden is nu verboden. Toch laat dit (zij het summier) verbod zien dat ook de hogere regelgevers ervan overtuigd zijn dat er dringend actie moet worden ondernomen.

Belang van de bij
Misschien heb je er nog nooit zo bij stilgestaan, maar de bij speelt een essentiële rol in de wereldvoedselvoorziening. Negentig belangrijke landbouwgewassen zijn voor hun bestaan afhankelijk van de bestuivende insecten. Deze gewassen beslaan ongeveer een derde van de gehele voedselvoorziening wereldwijd. Voorbeelden van deze gewassen zijn fruit, noten, sojabonen, zaden voor groenten, koffie, chocola en zonnebloemen (voor zonnebloemolie). Verder zijn 80 procent van alle planten afhankelijk van de bijenbestuiving. Er zijn uiteraard nog andere insecten die ook bloemen en planten kunnen bestuiven. Toch neemt de honingbij en de hommel (een grotere en sterker behaarde bij) 80 á 90 procent van alle bestuiving die moet plaatsvinden in de landbouw voor zijn rekening.

In Nederland overleeft jaarlijks 20 tot 25 procent van de bijenvolken de winter niet. Een normale bijensterfte in de winter is ongeveer 8 procent. Iedere winter loopt het percentage van gestorven bijen op en dit gebeurt helaas niet alleen in Nederland. In China is het zelfs zover gekomen dat mensen handmatig de planten moeten bestuiven vanwege het gebrek aan bestuivende insecten. Wereldwijd worden de alarmklokken geluid. In veel gevallen is er sprake van de zogeheten ‘bijenverdwijnziekte’ (Colony Collapse Disorder). Dit fenomeen houdt in dat plotseling een heel bijenvolk uitsterft, terwijl er nog genoeg voedsel te vinden is. Hét symptoom van dit verschijnsel is het plotseling aantreffen van een volstrekt lege bijenkast. De precieze oorzaak is nog niet duidelijk, maar zeker is wel dat onderstaande oorzaken in verband staan met deze ziekte.

Het blijft niet bij de bij
Er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de mogelijke oorzaken van bijensterfte. Er zijn meerdere oorzaken aan te wijzen, die elkaar ook nog eens versterken. Eén van de oorzaken is de steeds vaker voorkomende varroamijt. Deze mijt zorgt voor de verspreiding van verschillende bijenziekten. Daar komt nog eens bij dat de biodiversiteit in zijn algemeenheid sterk achteruit loopt, waardoor bijen een tekort hebben aan wilde bloemen en nestgelegenheid. De schaalvergroting in de landbouw heeft eraan bijgedragen dat er maar op bepaalde tijdstippen stuifmeel beschikbaar is.

Deze oorzaken worden nog eens versterkt door de neonicotinoïden die in grote hoeveelheden gebruikt worden. Door het gebruik van deze insecticiden worden de bijen verzwakt, waardoor ze gevoeliger zijn voor de varroamijt.  En als je denkt dat deze bestrijdingsmiddelen alleen in de landbouw worden gebruikt, heb je het mis. Helaas dragen ook nietsvermoedende burgers bij aan het verspreiden van dit (bijen)vergif. Bloembollen worden in dit gif gedoopt, tuinaarde wordt met dit gif bewerkt en het meeste mieren-, luizen- en onkruidvergif is ook schadelijk voor de bijen.

In de landbouwsector brengt het uitsterven van de bij toenemende bestuivingskosten, lagere opbrengsten en afname van voedselaanbod met zich mee. Niet alleen komt het voedselaanbod in gevaar, er zijn ook gevolgen voor de ecologie. Bepaalde bijsoorten bestuiven bepaalde plantsoorten. En je raadt het al, als die bijsoort uitsterft, sterft ook die plantsoort uit. Er zijn in Europa al vele bijen- en plantensoorten verdwenen. In Nederland alleen al staat 56 procent van de bijensoorten op de Rode Lijst, wat inhoudt dat ze reeds verdwenen of ernstig bedreigd zijn. H et sneeuwbaleffect dat van uitstervende bij tot uitstervende plant gaat, leidt uiteindelijk tot het uitsterven van diverse diersoorten die op hun manier weer afhankelijk zijn van voorgaande schakels. Kortom: de gehele biodiversiteit loopt gevaar en het einde is nog lang niet in zicht.

Aangezien alle kleine beetjes helpen, volgen er hier tips als je zelf iets wilt doen:
– koop biologische tuinbollen en tuinaarde
– koop geen giftige bestrijdingsmiddelen
– maak (of koop) een bijenhotel voor wilde bijen
– zaai verschillende soorten bloemen als bijenvoedsel.