Waarom we zonder Parijs 2015 toch het klimaat gaan redden

Voor wie het klimaat- en energienieuws een beetje volgt, zijn de afgelopen maanden bijzonder interessante tijden geweest. Of het nu gaat over internationale afspraken, de ontwikkeling van bedrijven of problematiek in wereldsteden: veel is terug te leiden tot klimaatverandering, en gerelateerd daaraan het gebruik van fossiele brandstoffen.

Zo’n twee weken geleden eindigde de klimaattop in Lima, met twee concrete afspraken. Allereerst: de totale temperatuurstijging mag niet boven de twee graden uitkomen, liever zelfs niet boven de anderhalve graad, ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Ten tweede: alle landen komen in de aanloop naar de grote klimaattop in Parijs (december 2015) met plannen voor (voornamelijk) reductie van de CO2-uitstoot in hun eigen land. Of dit haalbaar is, is nog maar de vraag. Als we doorgaan met business-as-usual komen we uit op een stijging van vier tot acht graden aan het einde van deze eeuw. Daar komt nog bij dat voornamelijk Australië en India plannen hebben om hun kolenproductie flink op te schroeven.

Signalen van klimaatverandering

Als je er langer over nadenkt, is het vreemd dat overheden als die van Australië en India zo reageren, terwijl de gevolgen van klimaatverandering wereldwijd steeds duidelijker zichtbaar worden. Als je het nieuws een beetje volgt, zie je iedere dag signalen. Een aantal feitjes van de afgelopen maanden op een rij:

• “Asiel voor eerste officiële klimaatvluchtelingen” – deze kwamen van het eilandje Tuvalu, Polynesië, dat praktisch onder water staat;
• “Sao Paulo snakt naar water” – de waterbekkens rond de miljoenenstad waren aan de start van het regenseizoen slechts voor 20% gevuld, tegen 80% in een ‘normaal’ jaar;
• “Extreme droogte in California” – 2013 & 2014 horen tot de droogste jaren ooit;
• “Duizenden walrussen op strand Alaska” – de foto van duizenden walrussen op een strand in Alaska als gevolg van ijstekort op de Noordpool is de wereld over gegaan;
• “Warmste jaar ooit in Nederland” – in Nederland is het dit jaar gemiddeld 11,5 graden geweest, tegen 10,1 gemiddeld;
• “Groene pistes door weinig sneeuwval” – Op dit moment is de hoeveelheid sneeuw in de Alpen minimaal door de structureel hoge temperatuur.

Als je dit nieuws zo bekijkt, is het belangrijk om je te realiseren dat we van de twee graden temperatuurstijging die we graag willen voorkomen, we nu pas op de 0.8 graden zitten. De gevolgen van klimaatverandering, die we nu zien in de wereld om ons heen, zullen dus alleen maar toenemen wanneer de temperatuur in de komende decennia verder stijgt.

Veranderingen in de energiesector

Hoe lang zullen deze schoorstenen nog roken?

Dan de overstap naar energie: een belangrijke oorzaak van deze klimaatverandering is de CO₂-uitstoot, die een direct gevolg is van de energie die we op deze wereld gebruiken. De CO₂-uitstoot kan flink verminderd worden door energiebesparing: als we beginnen met minder energie gebruiken, hoeven we minder energie op te wekken. En doordat we dan minder nodig hebben, kunnen we makkelijker een groot deel van de benodigde energie duurzaam opwekken. Wie denkt dat het niet mogelijk is om alle energie die we nu opwekken om te vormen naar duurzaam, heeft gelijk: besparing zal een belangrijke rol moeten spelen. En het voordeel is dat we daar nu al mee kunnen beginnen.

Ook in de energiesector zien we veel gebeuren als we het nieuws volgen. Hier gaat het vooral om bedrijven, die verandering aan zien komen en zich voorbereiden op een meer duurzame toekomst. Een nieuwsselectie van de afgelopen maanden:

• “E.on gaat volledig over op duurzame energie” – E.on stopt al zijn fossiele activiteiten in een nieuwe BV, maar schrijft daar flink op af en laat die verliezen bij het bestaande – op duurzame energie gerichte – bedrijfsonderdeel, dat dit in de toekomst makkelijker kan goedmaken;
• “Essent miljarden minder waard door stilstaande gascentrales” – Omdat de gaspijzen hoog zijn, zijn nieuwe centrales niet rendabel en staan ze veelal stil;
• “Moederbedrijf Nuon maakt miljardenverlies” – door extra afschrijvingen op kolen- en gascentrales, die het gevolg zijn van een lagere energievraag, wordt de bestaande sector hard getroffen;
• “Wind-op-land goedkoper dan fossiel” – Wanneer externe kosten (oa vervuiling) en subsidies op fossiele energie worden meegenomen, is wind-op-land nu al goedkoper dan kolen of gas, blijkt uit een recent rapport van EcoFys;
• “Juncker wil Europese Energie-unie” – Voorzitter van de Europese Commissie Juncker wil een Europese Energie-unie, en heeft hier zelfs een aparte Eurocommissaris voor aangesteld.  Een Europese Energie-unie leidt tot sterkere verbindingen tussen landen en betere spreiding van de flexibiliteit van zonne- en windenergie, waardoor dit verder kan groeien;
• “Isolatie en zonne-energie zijn betere investering dan sparen” – op het leggen van zonnepanelen of het aanbrengen van isolatie zit een flink hoger rendement dan op een spaarrekening, zo meldde consumentenprogramma Radar.

Wanneer je dit nieuws in één overzichtje ziet, wordt duidelijk dat we momenteel in een overgangsperiode zitten. In zo’n overgangsperiode wordt gebroken met bestaande systemen en aannames in de energiewereld, waardoor traditionele fossiele bedrijven het steeds zwaarder krijgen.

In september gingen wereldwijd honderdduizenden mensen de straat op voor het klimaat.

Die overgang wordt nog niet vanuit alle groepen gezien: grofweg is een land op te delen in overheden, bedrijfsleven en de maatschappij. Maatschappelijk zien we steeds meer initiatieven om op lokale schaal energie te besparen, samen zonnepanelen neer te leggen of een windmolen te adopteren. Binnen het bedrijfsleven zien we bedrijfjes die zich op duurzame energie richten, hard groeien. De enige groep die eigenlijk nog niet aan een échte overgang wil geloven, lijkt de overheid te zijn.

Parijs 2015

Terug naar de uitkomst van Lima, en naar de klimaattop in Parijs eind volgend jaar. Alle landen gaan – conform afspraak – hun eigen bijdrage in de CO₂-reductie vaststellen. Dit is een lang en vaak conservatief proces, dat sterk beïnvloed wordt door de bestaande (economische) belangen. Tegelijkertijd zien we vanuit een groot deel van het bedrijfsleven en de maatschappij de roep om structurele verandering toenemen. Veel groepen en bedrijven bereiden zich momenteel op een jaar lang campagnes in de aanloop naar de klimaattop in Parijs. De maatschappij wil wel. Een groot deel van het bedrijfsleven wil wel. En dus is mijn verwachting dat we, ondanks dat er in Parijs geen succesvol akkoord bereikt zal worden, de twee-graden-doelstelling gaan halen. Vanuit de roep om verandering van onderop, en de kracht van de massa die daarbij hoort, zal de verandering structureel vorm en inhoud krijgen. De overheid is daar niet voor nodig.