De eenvoudige methodes tegen verwoestijning

Het verlies van vruchtbare grond is wereldwijd een groot probleem. Maar liefst 30 procent van het totale grondoppervlak op aarde is ‘gedegradeerd’. Zittend in de collegebanken bij mijn studie Aardwetenschappen viel mij op dat de oplossing voor verwoestijning in veel gevallen kinderlijk eenvoudig is. Geloof het of niet, maar het is mogelijk om in droge verdorde gebieden een nieuwe wildernis te creëren. De positieve gevolgen voor mens, milieu, klimaat en zélfs de economie zijn ronduit verbluffend.

Wereldkaart van land degradatie; alle gekleurde gebieden verliezen vruchtbare grond. (Afbeelding via fao.org)

Als je tijdens de vakantie wel eens door de binnenlanden van Spanje bent gereden is het je wellicht opgevallen hoe droog en kaal het daar is. Door jarenlang intensief gebruik van landbouwgrond en het kappen van bossen is de grond uitgeput. Zeker in gebieden waar het delen van het jaar erg droog is, zoals in Spanje, is het ontbreken van bomen en planten funest. Na het oogsten van gewassen ligt landbouwgrond vaak een tijd open voor erosie. Bij flinke regenbuien of stormen gaan dan grote hoeveelheden vruchtbaar organisch materiaal verloren. De afwisseling van droogte en hevige regenbuien versnellen het proces van verwoestijning. Toch wordt de grond hier vaak kaal achtergelaten nadat deze uitgeput is. De mensen trekken er weg en het gebied raakt zowel in economisch als ecologisch verval.

Vegetatie is cruciaal
Voor een duurzame omgang met vruchtbare grond is de aanwezigheid van vegetatie cruciaal. De wortelstructuren zorgen voor een betere wateropname van de bodem en bladeren voorkomen met hun schaduw de verdamping van de gevallen regen. Op deze manier zorgen bomen en planten er voor dat de grond vochtig blijft. Bovendien worden de dode bladeren en planten door bacteriën en schimmels omgezet in voedingstoffen voor nieuwe planten. Deze essentiële bouwstoffen van een vruchtbare grond worden door de wortels en stelen beschermd tegen wegspoelen en wegwaaien. Zo houdt de vegetatie zijn eigen voeding- en watervoorraad in stand.

Grootschalig herstel
In veel gebieden op de wereld zijn ecosystemen zo erg aangetast dat ze zichzelf niet meer in stand kunnen houden. Toch is de situatie hier verre van hopeloos. Deze gebieden kunnen op een manier worden ingericht dat er zich weer duurzame natuur kan vormen. Door het bouwen van dammen en het strategisch herplanten van vegetatie kan water en vruchtbare grond veel langer worden vastgehouden. In een tijdsbestek van 5 tot 10 jaar kan een gebied waar nog amper een plantje wilde groeien weer een groene wildernis worden.

In China hebben ze dat maar al te goed begrepen. Daar zijn ze bezig een gebied ter grote van Frankrijk, beter bekend als het Chinese Löss-plateau, terug te brengen in oude staat. Ooit was dit het meest vruchtbare gebied van China, maar door eeuwenlange uitputting en overbegrazing zijn grote hoeveelheden vruchtbare löss blootgesteld aan wind- en watererosie. Een groot gedeelte spoelde weg via de gele rivier, en bij flinke wind hadden hele delen van China last van stofstormen.

Het Löss-plateau voor en na herstel (Afbeelding via cleanbiz.asia)

De afgelopen 15 jaar is een gebied van 35.000 km² door de Chinezen hersteld. Dit is een gebied groter dan België! Met behulp van de lokale bevolking zijn grote gebieden in korte tijd opnieuw beplant en afgedamd. Het gevolg was dat de vochtbalans zich kon herstellen en de vruchtbare grond niet meer wegspoelde. Er kwam een graasverbod voor het vee om vegetatie de kans te geven om terug te groeien. In de daar op volgende jaren kwam het groen in ongekende overvloed terug.

Het herstel van de grond en zijn vegetatie heeft gezorgd voor een enorme economische boost in het gebied. De rijkdom die de landbouw oplevert, ook al is deze aan strikte regelgeving onderhevig, heeft het gemiddelde inkomen doen verdrievoudigen. Daarnaast fungeert de ontwikkelende vegetatie als een carbon sink, wat het probleem van de stijgende CO2 concentraties in de atmosfeer tegengaat. Zo is ook het klimaat er bij gebaat.

John D. Liu

John D Liu (Afbeelding via Flickr.com – World Travel & Tourism Council)

De methoden zijn ook toepasbaar in landen als Spanje. Wat er vooral nodig is, is politieke wil en het lef om in een gebied te investeren. Gelukkig zijn er mensen die het idee groots aan de man proberen te brengen. John D. Liu is een Chinese filmmaker die geïnspireerd raakte toen hij een film maakte over het Löss-plateau. Hij reist nu de wereld rond en overtuigd regeringen om in soortgelijke projecten te investeren.

Nieuwsgierig geworden? Het programma tegenlicht van de VPRO besteedde in de afleveringen ‘Groen goud’ en ‘Groen goud 2’ ook aandacht aan het herstel van grootschalig verwaarloosde grond. Hieronder vind je ook een verkorte versie van de film van John D. Liu, ‘Hope in a changing climate’: