Movie Review: Land Rush

Afgelopen week besloot ik om eens naar een movie night van de Green Office Utrecht te gaan. Zij organiseren regelmatig avonden waarop documentaires getoond worden, en deze keer was het Land Rush. Toen iedereen een plekje had gevonden op de bonte verzameling stoeltjes en bankjes, en de (uiteraard) vegan popcorn was rondgegaan, kon de film beginnen.

Land Rush speelt zich af in Mali, maar gaat tegelijkertijd over de mondiale voedselvoorziening. In 2008 begon het wereldvoedselsysteem uit elkaar te vallen: de prijzen stegen explosief, terwijl de bevolkingsaantallen bleven groeien. Het gevolg was dat veel landen, zoals China, de Verenigde Staten en Saudi Arabië op zoek gingen naar nieuw vruchtbaar land om hun voedselvoorziening veilig te stellen. Zodoende verplaatsten zij hun focus naar de enorme stukken land in Afrika: een ware Land Rush.

Zo ook naar Mali, waar 75% van de bevolking in de landbouw werkt. De documentaire volgt de Amerikaanse ontwikkelaar Mima Nedelcovych, die betrokken is bij Sosumar. Dit is een gigantisch leaseproject van de Malinese regering aan een groep buitenlandse investeerders om een suiker plantage op te zetten, wat meer voedsel, werk en geld moet opleveren. Het gevolg is echter wel dat een groep lokale boeren hiervoor moet wijken. Nedelcovych realiseert zich aldus dat het project alleen zal slagen als de lokale bevolking erbij betrokken is, in plaats van simpelweg hun land in te nemen, en biedt ze een partnership aan. Dit moet leiden tot het worden van “a small commercial farmer and then a larger commercial farmer.”

De vraag is van wie dit land nu eigenlijk is: van de boeren, wiens voorouders al deze grond bewerkten, of van de overheid. Terwijl de Westerse coöperatie worstelt om ze aan boord te krijgen, zijn de Malinezen verdeeld. Er zullen meer banen komen en wellicht zal de armoede wat afnemen, maar ze moeten ook afscheid nemen van hun tradities. Sommigen zien het zelfs als een nieuwe vorm van imperialisme, waarbij het Westerse belang van geld aan hen wordt opgedrongen: “Only white people know the value of money. They’re the ones who made it, and if they give us lots of money for our land, then our land is more valuable than their money.”

Wanneer vier jaar later een militaire coup in het land plaats vindt, stopt het Sosumar project abrupt. Even snel als de buitenlandse investeerders gekomen zijn, zijn ze ook weer gevlogen.

Wat de documentaire zo boeiend maakt, is het onderscheid tussen wat goed en slecht is, en de vraag of je dat onderscheid zelfs kunt maken. Aan de ene kant is het duidelijk dat het Amerikaanse bedrijf haar business plan er doorheen drukt in een maatschappij waar dat niet zonder meer werkt en in een cultuur die daar niet op aangepast is. Er lijkt weinig begrip te zijn voor het belang dat de Malinezen hechten aan familie- en gemeenschapstradities. Wanneer Nedelcovych bijvoorbeeld in zijn Jeep langs een plantage rijdt, legt hij uit dat die zal moeten verdwijnen. Hij voegt er doodleuk aan toe dat die boeren wel een jaar of zes zonder inkomen komen te zitten, maar dat het daarna beter zal worden. Het lijkt totaal niet tot hem door te dringen wat dat betekent voor deze straatarme mensen.

Maar aan de andere kant is het ook weer te makkelijk om te stellen dat deze zakenmannen zonder meer slechte intenties hebben en alleen uit zijn op geld. Met name Nedelcovych lijkt echt belang te hechten aan de betrokkenheid van de lokale bevolking, en reist allerlei dorpsbijeenkomsten af. Wellicht is onwetendheid een betere omschrijving. Ook de frustratie van zijn Engelse partners, die resultaten proberen te boeken maar niet door de langzame bureaucratie van Mali weten te breken, is voelbaar en begrijpelijk.

In de discussie na afloop bemerkte ik vooral een hoop frustratie bij de deelnemers. Sommigen zagen dit als een vorm van neokolonialisme, terwijl anderen het belang van een nieuwe manier van denken over de economie benadrukten. Per slot van rekening moet het voedseltekort en de armoede toch opgelost worden. Ook al was dit duidelijk niet de beste strategie, het is moeilijk te zeggen hoe die er dan wel uit moet zien. Daar zijn nog wel wat discussie avondjes voor nodig.

Kijk voor meer informatie en voor de documentaire zelf op de site van IDFA.
Geregisseerd door Hugo Berkeley en Osvalde Lewat, Mali / USA 2012.

Naast de movie nights, organiseert de Green Office Utrecht nog veel meer events. Neem een kijkje op hun facebookpagina!