Kan klimaatpsychologie duurzame bruggen bouwen?
Jarenlang heb ik het met veel geduld moeten ondergaan. Elke keer als iemand me vroeg wat ik studeer moest ik weer uitleggen: ik studeer psychologie, maar ik heb absoluut niet de intentie om ooit met patiënten te gaan werken (en nee, ik kan ook geen gedachten lezen, als dat je volgende vraag is). Ik wil leren over effectief campagne voeren, dus ik studeer sociale psychologie, benadrukte ik altijd. Toch kijken mensen me dan nog steeds met een vragend gezicht aan. Wat kun je als psycholoog nou betekenen voor het milieu?
Door: Alynda Kok
11 december 2016
Waar klimaatverandering vroeger vooral een thema van de exacte wetenschap was, houden tegenwoordig steeds meer disciplines zich met dit urgente thema bezig. Dat is hard nodig, nu is gebleken dat louter technologische innovatie niet voldoende is voor de transitie naar een duurzame samenleving. Om tot effectieve oplossingen te komen is een interdisciplinaire aanpak nodig. Vrijwel alle wetenschappers zijn het erover eens dat huidige klimaattrends verklaard worden door toedoen van de mens; dus is psychologie een belangrijke rol toegedicht. Maar wat is kunnen psychologen nog meer doen, behalve patiënten behandelen?
Waar de fysiologische studie van de mens al lang onderscheid maakt tussen geneeskunde en biomedische wetenschap, is het jonge vakgebied psychologie hier nog niet over uit. Toch zijn er veel psychologische vakgebieden die de klinische psychologie nauwelijks raken. Neem bijvoorbeeld de cognitieve psychologie, die gaat over hoe mensen informatie waarnemen, verwerken en onthouden. Dit beïnvloedt gedrag, maar het bestuderen van gedrag is meer de sociale psychologie: die onderzoekt hoe gedachten, gevoelens en gedragingen tot stand komen en worden beïnvloed door anderen. Sociale cognitie legt dwarsverbanden tussen die twee velden en onderzoekt vooral proximale verklaringen voor gedrag (wanneer leidt stimulus x tot reactie y?), terwijl de evolutionaire psychologie ultimate verklaringen onderzoekt (waarom hebben mensen reactie y ontwikkeld en niet reactie z?). Psychologie is dus veel meer dan dat waar de meeste mensen mijn vakgebied van kennen: het interpreteren van vage inktvlekken en couchsurfen bij een bebaarde Oostenrijker, die al je issues verklaart door seksuele frustraties uit je jeugd.
De psychologie is die tijd al lang en breed voorbij. Als moderne gedragswetenschap is zij onmisbaar om de duurzame technologische snufjes die door bèta bollebozen worden ontwikkeld daadwerkelijk aan de mens te krijgen. Dat mensen anders moeten gaan leven, is sinds An Inconvenient Truth wel duidelijk. Maar klimaatcampagnes die pogen onze dagelijkse levensstijl te beïnvloeden hebben wisselend succes. De brug tussen wetenschappers die bezorgd zijn om klimaatverandering en het dagelijks leven van de vleesetende autorijder wordt geslagen door klimaatpsychologie, een nieuw vakgebied wat sterk in populariteit aan het stijgen is.
[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Omdat klimaatontwrichting zo’n complex probleem is, zijn alle disciplines van belang bij het streven naar een veilige, schone toekomst.[/perfectpullquote]Zo was ik recent bij een klimaatpsychologielezing in Amsterdam, waar aandacht was voor de experiëntiële kant van klimaatverandering, oftewel de emoties die mensen bij deze dreiging ervaren. In Londen nam ik deel aan een congres van de Britse Climate Psychology Alliance, een beroepsvereniging van voornamelijk psychoanalysten. Die houden zich van nature voornamelijk bezighouden met individuele beleving. Deze benadering blijkt een eyeopener voor mensen die klimaatverandering nog nooit vanuit de gedragswetenschap hebben benaderd. Echter als recent afgestudeerd psycholoog moet ik soms mijn frustratie inhouden, als er te veel wordt geput uit theorieën uit het oude hoekje van de inktvlekken en oedipuscomplexen. Wat hebben we er bijvoorbeeld aan om de verkiezing van een populist te wijten aan individuele tekortkomingen in je jeugd? De tijd van vage verklaringen is voorbij. Liever zie ik hoe kennis over groepsprocessen en menselijke risicoperceptie wordt ingezet om de toenemende polarisatie in Westerse samenlevingen tegen te gaan.
Anno 2016 is de psychologie een moderne, empirische wetenschap die middels geverifieerde modellen van de menselijke psyche kan (en moet) bijdragen aan strategieën en oplossingen om klimaatverandering tot een halt te brengen. Dit geldt overigens voor elk vakgebied: omdat klimaatontwrichting zo’n complex probleem is, zijn alle disciplines van belang bij het streven naar een veilige, schone toekomst.
Wat heb jij gestudeerd? En hoe kun je jouw vakgebied inzetten in de strijd tegen klimaatontwrichting?
Zie ook
- Blog: Duurzaam gedrag volgens Darwin: Hoe de evolutionaire psychologie onze natuurlijke neiging om verspillend te leven verklaart.
- Boek: Nick Cooney: Change of Heart. What psychology can teach us about spreading social change Link
- Colleges: De Impact-Academy organiseert regelmatig lezingen rondom het thema Psychologie voor Duurzaamheid.
Ja natuurlijk is elk vakgebied nodig om de wereldbevolking fundamenteel zijn vakgebied te laten veranderen, de economie op een compleet andere basis te laten functioneren en de machtsblokken in onze wereld op zijn kop te zetten. De gedragswetenschap is fundamenteel om de weg te vinden nara alle mensen die die boodschap niet willen horen maar vele andere vakgebieden zijn ook nodig voor die brede verandering.
Ikzelf het natuurkunde gestudeerd en ben daardoor al jarenlang gealarmeerd door wat de modellen ons voorrekenen en probeer dat alarm over te dragen op andere mensen die in staat zijn te luisteren. Dat is een lang proces, zeker om ze dan ook nog tot aktie te krijgen. Mijn hele werkende leven ben ik aktief geweest als IT architect en heb grootschalige systemen ontworpen. In die.zin zie ik internet en sociale media als een versterker voor deze boodschap. We hebben echter nog meer communicatiewetenschappers nodig om meer consistentie in de overdracht van die boodschap te krijgen.
Amen, alle vakgebieden zijn nodig voor zo’n groot, vakoverstijgend issue als klimaatontwrichting. De modellering van klimaat en de technologische innovatie van de bèta en geowetenschap hebben hun nut bewezen, nu is het aan de gedragswetenschap om de transitie voort te zetten denk ik. Kan denk ik ook de bèta innovatie meer verbinden met de organisatie(wetenschap), opdat politiek meer betrokken raakt.
Die tweede vakgebied moet gedrag Ijn, kun je dat nog aanpassen. Dabk