Klimaatverandering deel 2: Geo-engineering aan de bron
In mijn geheugen staat voor eeuwig een grafiek gegrift. Een rits stipjes toont een langzaam golvende, opgaande lijn met dwars daar doorheen een horizontale groene streep. De rits stipjes kruist deze streep een aantal keer, maar zal er op zeker moment boven blijven. De stipjes representeren gemeten koolstofdioxideniveaus, terwijl de groene lijn de kritische grens van 400 parts per million (0,04%) koolstofdioxide laat zien. Dit plaatje kwam als een soort tank mijn netvlies opgereden: ongewenst, maar krachtig door zijn waarheid, onuitwisbaar zijn indruk. Kunnen we het te veel aan CO2 echter niet gewoon uit de lucht halen?
De concentratie CO2 in de lucht gemeten op het station van Mauna Lao, Hawaii van mei 2014 tot april 2016. De stipjes zijn gemiddelde waarden van CO2 metingen en de groene lijn is de grens van 400 ppm (0,04%) CO2) // Bron: Cripps Institution for Oceanography
400 ppm, of 0,04% koolstofdioxide in de lucht lijkt misschien niet veel, maar toch heeft de stijging van 100 ppm de laatste eeuw de Aarde ongeveer 1 graad laten opwarmen. De, voornamelijk psychologische, grens van 400 ppm werd voor het eerst bereikt in 2013 en 2016 is het eerste jaar dat we er permanent boven zitten. Niemand had dat verwacht. De golvende beweging van de CO2-metingen uit de grafiek wordt veroorzaakt door de warmte van de lente en zomer, wanneer bomen, planten en plankton massaal groeien en CO2 opnemen, we weten inmiddels echter dat zelfs deze kracht in 2016 niet sterk genoeg is geweest om weer onder de grens te komen.
Solar Radiation Management (SRM) heeft de mogelijkheid, zoals de vorige keer beschreven, om veel van de opwarming veroorzaakt door hoge CO2 concentraties tegen te gaan. Maar SRM pakt niet direct de concentratie CO2 aan en zal daarom altijd een symptoombestrijder blijven. Carbon Dioxide Removal (CDR) streeft dat wel na en is vaak minder extreem, waardoor deze techniek zich wellicht snel aan het taboe onttrekt waar SRM nog in blijft hangen.
CDR is een parapluterm voor allerlei ingrepen, van het laten groeien van bomen en algen tot het wegvangen en begraven van CO2. Sommige technieken zijn extreem, andere nauwelijks meer dan een preventiemaatregel. Het aanplanten van bomen spreekt vrij voor zich, alhoewel het op gigantische schaal zou moeten gebeuren eer het effect heeft. Maar misschien kunnen we wel kunstmatige bomen maken, of gebruik maken van algen, die net als bomen CO2 consumeren?
De superboom die super veel CO2 uit de lucht kan vangen lijkt niet echt op een boom. Toch is dit het ding dat ons kan helpen weer onder de 400 ppm CO2 te komen. Zou jij er één in het buurtpark laten zetten? // Bron: Yale Environment 360
De techniek ‘Direct Air Capture’ bijvoorbeeld probeert, zoals de naam al zegt, CO2 direct uit de lucht te ‘vangen’. Deze superbomen moeten voor ‘negatieve koolstof emissies’ zorgen – volgens velen precies wat we nodig hebben om nog ooit onder de 400 ppm te komen. Dan kunnen we de uitstoot neutraliseren of zelfs als het ware ‘terug over de CO2 tijdslijn lopen’. CO2 wordt door middel van een chemisch proces uit de lucht gehaald, wat op dit moment al kan, maar om het effectief te laten zijn, moet het op reusachtig grote schaal gebeuren en daar is vooral geld voor nodig. Het probleem is nu dat er niemand wil betalen voor negatieve CO2 emissies.
En die algen dan? Aangezien oceanen 70% van het aardoppervlak beslaan, is het geen gek idee algen wat extra te laten groeien. Algen leven in de bovenste laag van de oceaan en hebben net als alle andere planten licht én CO2 nodig om te groeien. Groeit de alg sneller, dan neemt hij meer CO2 op. Gebeurt dit op voldoende grote schaal, dan is de verwachting dat het effect op het klimaat kan hebben. Hoe laat je de algen sneller groeten? Door in hun huidige beperkende factor te voorzien. In de meeste gevallen is dat ijzer, omdat ze dat naast licht en CO2 ook nodig hebben. Een gedeelte van de gestorven algen komt op de zeebodem terecht, met koolstof en al, zou daar een laag koolstof zou ontstaan: een soort CO2 dump.
Is ijzer in de zee echt de oplossing? Inmiddels zijn er zo’n 14 testen op zee geweest en het begint erop te lijken dat het toch niet de gewenste milieueffecten heeft. Slecht nieuws misschien voor het klimaat. Maar goed nieuws voor de zeeën en oceanen, want is het echt een goed idee om de gaan draaien aan de knoppen van de oceanen? Ze mogen misschien robuust en krachtig lijken, maar de uitkomsten van de testen en de verzuring van de oceanen laten ook een kwetsbare en delicate kant van het waterleven zien.
De sporen van de grafiek staan nog altijd op mijn netvlies: de omhoog kruipende lijn, maar ook de krachtige neergang elk voorjaar. Moeten we daar niet op één of andere manier gebruik van zien te maken? Is geo-engineering de oplossing? SRM mag dan misschien niet zo’n goed idee zijn, net zomin als ijzer in de oceanen mieteren, maar hoe zit het met kunstmatige bomen? Is dat niet gewoon onze rommel opruimen? Volgende keer sluit ik de drieluik af met antwoorden op deze vragen.
Het plaatje is voor mij in elk geval symbool geworden voor klimaatverandering, de concentratie CO2 in de lucht: als een waarheid als een koe laat het in één oogopslag de bron van de opwarming zien. De groene lijn had wat mij betreft beter rood kunnen zijn.
Bronnen:
Williamson, Phillip, et al. “Ocean fertilization for geoengineering: a review of effectiveness, environmental impacts and emerging governance.” Process Safety and Environmental Protection 90.6 (2012): 475-488.
http://www.bjmgerard.nl/?p=2902
Meer lezen over Direct Air Capture:
http://e360.yale.edu/feature/pulling_co2_from_atmosphere_climate_change_lackner/2996/