Gezondheidssector: KOM IN ACTIE!

Het CBS heeft onlangs een rapport gepubliceerd, genaamd: ‘Meten van SDGs: een eerste beeld voor Nederland’. In dit rapport staat dat Nederland het goed doet, maar dat er wel een aantal Sustainable Development Goals (‘SDGs’) zijn waarop we minder goed scoren. Laten klimaatbescherming en schone energie daar nu precies onder vallen.

De vraag is dus hoe Nederland de transitie naar duurzame energie kan versnellen. Waar is onze progressieve houding gebleven? Is het vooral een taak van de overheid, met wet- en regelgeving? Of ligt de verantwoordelijkheid bij anderen? Voelen mensen zich wel verantwoordelijk, of wacht iedereen op elkaar? De overheid en politiek zijn over het algemeen niet pro- maar reactief. Dus wat voor rol heeft de rest van de samenleving? Wie kan er meer druk op de ketel zetten? Heeft vooral de industrie een rol? Of zijn het toch de burgers zelf? Ik ben ervan overtuigd dat íedereen verantwoordelijkheid heeft wat betreft het tegengaan van klimaatverandering. Echter, in mijn ogen is er een specifieke sector in de samenleving die bij uitstek haar stem kan én moet laten horen om klimaatverandering tegen te gaan en bewustwording te vergroten: de gezondheidssector.

In een van mijn eerste columns (‘I’m afraid you have humans’), heb ik laten zien hoe klimaatverandering en gezondheid met elkaar te maken hebben. Nog steeds kijken mensen, inclusief medici en geneeskundestudenten, mij ongelovig aan wanneer ik zeg dat klimaatverandering onze gezondheid beïnvloedt. In 2009 al publiceerde de LANCET een groot artikel waarin werd uitgelegd dat klimaatverandering “the biggest health threat” van de 21^ste eeuw is (Costello et al., 2009).

Waarom lijkt het vaak alsof niemand hiervan op de hoogte is? Waarom denken mensen nog steeds vaak dat ‘duurzaam doen’ voornamelijk goed is voor het milieu? En het meest opvallende: waarom houden gezondheidsprofessionals zich hier niet mee bezig en waarom leren geneeskunde studenten bijna niets over deze link binnen hun studie? Gedurende mijn stage aan de Universiteit van Californië, San Francisco (UCSF) heb ik mij onder andere met deze vragen beziggehouden. Hieronder zal ik kort uiteenzetten waarom en op welke manieren de gezondheidssector en huidige geneeskunde studenten hun stem kunnen laten horen.

1. ‘Lobby’ bij politiek Den Haag voor snellere transitie naar hernieuwbare energie

Gezondheidsprofessionals, met name artsen, worden als een van de meest betrouwbare bronnen van informatie gezien. Dit in tegenstelling tot journalisten, politici en zelfs wetenschappers. Onlangs heb ik mij bij een politicus laten informeren en gevraagd of er weleens een gezondheidsprofessional is geweest die zich gemengd heeft in het klimaatdebat. Het antwoord was precies dat waar ik al bang voor was: ‘nee’.[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Is er weleens een gezondheidsprofessional geweest die zich gemengd heeft in het klimaatdebat?[/perfectpullquote]

Dit komt ook naar voren in een recent artikel van de Correspondent, over disinvestment in de fossiele industrie. Van alle organisaties die hebben beloofd hun geld uit de fossiele industrie te halen is maar 2% afkomstig uit de gezondheidssector (Mommers, 2016). Dat is opmerkelijk, want hernieuwbare energie is niet alleen belangrijk om de klimaatdoelen te behalen; het zorgt óók voor een enorme gezondheidswinst. In de VS bestaan al speciale groepen, zoals de ‘Health en Climate Alliance’, ‘Healthcare Without Harm’ en ‘Green and Healthy Hospitals’ en in de UK heeft onlangs een groep artsen haar stem laten horen wat betreft het sluiten van kolencentrales.

Ook in Nederland is al enige tijd debat over het al dan niet sluiten van de kolencentrales gaande. Is de gezondheid van de bevolking meegenomen in het debat omtrent het sluiten van de kolencentrales? In het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde stond al in 2009 een opiniestuk waarin een politicus zelf, de heer Samsom, zei dat hij van mening is dat artsen zich meer in het debat moeten mengen. Kortom, gezondheidsprofessional laat je stem horen bij de politiek, door te wijzen op de gezondheidswinst van duurzame energie om op die manier meer druk op de ketel te zetten. Jullie zijn immers degenen die met de gezondheidseffecten te maken krijgen (en al hebben) in de dagelijkse praktijk.

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Door te wijzen op de gezondheidswinst van duurzame energie kan je meer druk op de ketel zetten[/perfectpullquote]

2. Lobby bij eigen instelling of praktijk voor duurzamere bedrijfsvoering

De gezondheidssector is een sector met een enorme uitstoot. Energie- en watergebruik zijn hoog en ook de hoeveelheid afval is groot. Dit is eigenlijk vreemd als je hier wat langer over nadenkt, aangezien dit zowel op directe als indirecte manier van invloed is op de gezondheid. Gelukkig worden hier stappen genomen, door ziekenhuizen te verduurzamen wat betreft gebouw en bedrijfsvoering (‘environmental sustainability’). Met name Helene van der Vloed, een van de vrouwen uit de Duurzame top 100 van Trouw, speelt hierbij een belangrijke rol. Echter, dit betekent dus ook kleinere ziekenhuizen en praktijken een actieve rol hebben en dit voorbeeld kunnen volgen.

3. Vergroten van bewustzijn bij burgers

Dat gezondheidsprofessionals als betrouwbare bron van informatie gezien worden betekent ook dat zij bewustwording bij de burger kunnen vergroten. Uiteindelijk is de (‘Westerse’) leefstijl oorzaak van klimaatverandering. Bovendien is duurzaam gedrag ook vaak gezonder (dit worden de ‘health co-benefits’ genoemd). Denk bijvoorbeeld aan het eten van minder (rood) vlees of het nemen van de fiets in plaats van de auto.

Als arts zijn er verschillende manieren om dit bewustzijn te vergroten bij de burger. Zo kan dit ter sprake komen tijdens het consult, maar ook daarbuiten. In de wachtkamer kunnen posters hangen en brochures liggen en kan gewezen worden op de vele manieren hoe klimaatverandering en gezondheid met elkaar te maken hebben én wat je als burger kunt doen om jezelf te beschermen. Daarnaast kunnen artsen actief bewustzijn vergroten naast hun werk (kijk onderaan dit artikel voor voorbeelden van inspirerende artsen die dit al doen).

4. Studenten: lobby bij Universiteit voor ‘duurzamer curriculum’

Ten slotte kunnen studenten, voornamelijk van de studie Geneeskunde, actief bij de universiteit lobbyen om de connectie tussen klimaatverandering en gezondheid in het curriculum te brengen. Als arts van de toekomst is het noodzakelijk om in ieder geval te wéten dat klimaatverandering de grootste bedreiging voor onze gezondheid vormt op dit moment. Alleen dán kan er adequaat gereageerd en gehandeld worden.

Gelukkig zijn er een aantal universiteiten, verspreidt over de wereld, die nu onderzoek doen naar hoe klimaatverandering en de connectie tussen onze natuurlijke omgeving en onze gezondheid in bredere zin geïntegreerd kunnen worden in het curriculum (o.a. UCSF). Kortom, denk eens na over wat jij als (geneeskunde-) student eigenlijk over deze connectie leert en wat voor rol jij kan spelen om dit een prominentere rol te geven binnen je studie! 

Bronnen

Costello, A., Abbas, M., Allen, A., Ball, S., Bell, S., Bellamy, R., … & Lee, M. (2009). Managing the health effects of climate change. The Lancet, 373(9676), 1693-1733.

Mommers, J. 2016. Dit is de succesvolste klimaatcampagne ooit (en jij kunt meedoen). De Correspondent. https://decorrespondent.nl/5852/dit-is-de-succesvolste-klimaatcampagne-ooit-en-jij-kunt-meedoen/366687630848-f9f1f556

Voorbeelden van artsen die actief bewustzijn onder burgers vergroten

Dr. Daphne Miller (klik hier voor meer informatie)
Dr. Aaron Bernstein (klik hier voor meer informatie)
Dr. Susan Pacheco (klik hier voor meer informatie)