Klimaatverandering deel 3 – wat als wij het klimaat veranderen?
Wat voor Aarde wil jij je kinderen meegeven? Wat voor klimaat wens je hen toe? Voor het eerst in de geschiedenis is deze vraag echt relevant, want nog nooit veranderde het klimaat zo snel. En voor het eerst in de geschiedenis beïnvloedt het ons dagelijks leven zo drastisch. Het liefst zouden we doorleven in ons oude, vertrouwde klimaatje, maar dat is ons en onze kinderen waarschijnlijk niet gegeven. Toch kuieren veel mensen lekker door met hun leven, terwijl onder het oppervlak een geruststellende stem klinkt dat ‘de technologie het wel oplost’.
Door Janneke Sindram
Die technische oplossingen? Solar Radiation Management (SRM) kaatst zonlicht terug de ruimte in terwijl Carbon Dioxide Removal (CDR) de CO2 hier opruimt. Lekker makkelijk toch, zou je denken? Maar de weg erheen is lang: vier etappes telt hij, elk met ethische obstakels. Zowel SRM als CDR omvat een reeks aan technieken, van extreem ingrijpende, tot kleinere, verzachtende maatregelen. De hieronder besproken ethische dilemma’s gelden uiteraard sterker naarmate de ingreep extremer wordt.
Etappe 1: Wat vooraf gaat.
Wat willen we doen? Het klimaat fixen. Wat reflecterende deeltjes in de stratosfeer hier en een paar extra wolkjes daar houden het zonlicht tegen, terwijl de extra hard groeiende algen in de oceaan het overschot aan CO2 uit de lucht vangen. Langzaam beseffen we ons dat die CO2 uitstoot dus eigenlijk helemaal niet zo erg is. Er is toch een techno-oplossing voor? Waarom zou ik mijn gedrag aanpassen om minder CO2uit te stoten, als het klimaat toch beveiligd is? Deze redenering wordt moral hazard genoemd, een term uit de verzekeringswereld. Als mensen weten dat ze goed verzekerd zijn, nemen ze meer risico’s. Het is heel goed denkbaar dat geo-engineering op deze manier een negatief effect heeft op ons gedrag.
Maar er is meer: de mens die de knoppen van het klimaat onder zijn vingers heeft, heeft ineens de macht over het klimaat. Een rol die de mensheid nog nooit eerder gehad heeft. We hebben onze stempel zeker gedrukt op landschappen, maar het klimaat is altijd iets geweest waaraan wij moesten gehoorzamen. Is het geen grootheidswaanzin dat wij dat nu willen omdraaien? Het getuigt van een hang naar dominantie. Technologie en wetenschap worden zo de goden van de nieuwe wereld. Dat brengt niet alleen een aantal nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee, maar verandert ook de relatie tussen mens en aarde.
Etappe 2: Onderzoek en ontwikkeling.
Hoe voer je testen uit op het klimaat zonder dat er een testklimaat is? Dat is onmogelijk. Kleinschalige testen geven kleinschalige resultaten, niet de belangrijke kennis over hoe het klimaat als geheel zal reageren. Voor een injectie van reflecterende deeltjes in de stratosfeer bijvoorbeeld zijn allerlei modellen gemaakt. Die uitkomsten verschillen niet alleen van elkaar, we wéten ook dat ze onvolledig zijn omdat er, bij gebrek aan kennis, belangrijke factoren weggelaten zijn. Daarentegen zijn relatief beperkte experimenten met ijzer in de oceaan wel mogelijk. Zij laten ons vooral zien dat de oceaan nog veel geheimen voor ons herbergt: eenzelfde experiment drie jaar later, laat andere uitkomsten zien dan de eerste keer. Bovendien vormen kleinschalige experimenten eigenlijk altijd ook kleinschalige implementatie./ het kleinschalig uitvoeren van experimenten kan niet zonder dat deze experimenten daadwerkelijke implementatie betekenen. En ook daaraan zitten haken en ogen.
Etappe 3: Implementatie.
Net zoals voor klimaatverandering zelf, geldt voor geo-engineering dat het de wereld ongelijk zal treffen. Precies die landen die de lasten van klimaatverandering al zwaar dragen, zullen ook de landen zijn waarop geo-engineering een grote impact zal hebben. Eerlijke verdeling vergt internationale politieke wil en kracht. Toch heerst de angst dat de rijkere landen voorbij zullen gaan aan de belangen van ontwikkelingslanden. Dit terwijl bij een mondiaal klimaat iedereen op aarde stakeholder is.
[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Geo-engineering wordt vaak gezien als ‘het kopen van tijd’[/perfectpullquote]Etappe 4: Afsluiting.
Geo-engineering wordt vaak gezien als ‘het kopen van tijd’. Tijd die nodig is om klimaatzaken op orde te brengen door onze levensstijl te veranderen: de CO2 uitstoot omlaag brengen. Wanneer we zover zijn, kan de kraan die reflecterende deeltjes de stratosfeer in spuit dicht en hoeven we ook geen ijzer meer in de oceaan te gooien. De vraag is echter wanneer die grens bereikt is. Daar moeten vooraf goede afspraken over gemaakt worden. Ook speelt de moral hazard uit het begin weer op: zal het ons lukken om onze vervuilende levensstijl te veranderen als de nood niet meer zo hoog en voelbaar is? Zullen wij niet verslaafd raken aan geo-engineering?
[perfectpullquote align=”left” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Wij kunnen het klimaat op ons afstemmen, in plaats van andersom.[/perfectpullquote]De vraag is of geo-engineering de weg langs al deze obstakels zal overleven. Sommige technieken misschien niet, andere wel. Over het algemeen blijft SRM taboe, omdat de reflecterende deeltjes in de stratosfeer zeer controversieel blijven, de verwachting is dan ook niet dat dit op korte termijn uitgevoerd wordt. Dat ligt anders voor andere technieken: met name CDR wordt meer en meer besproken. Veel van de bovengenoemde bezwaren gelden minder sterk voor zoiets als kunstmatige superbomen die CO2 uit de lucht vangen,.
Toch hebben wij nu voor het eerst de knoppen van het klimaat in handen – al begrijpen we ze nog niet helemaal en is de politiek nog onvoorbereid. Wij kunnen het klimaat op ons afstemmen, in plaats van andersom. Daarmee wordt voor het eerst in de geschiedenis een de vraag gesteld wat voor Aarde wij onze kinderen mee willen geven. Dat geeft ons als mensheid een totaal nieuwe rol, op de stoel van heer en meester.
Bronnen
Preston, Christopher J. 2013. ‘Ethics and geoengineering: reviewing the moral issues raised by solar radiation management and carbon dioxide removal’, Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 4: 23-37
Irvine, Peter J., Ben Kravitz, Mark G. Lawrence, and Helene Muri. 2016. ‘An overview of the Earth system science of solar geoengineering’, Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 7: 815-33.