Deeleconomie en Resource Based Economy – Utopie, dystopie of inspiratie?
Een andere blik op ons monetaire systeem
Netflix and chill hoeft niet per definitie te betekenen dat je je avonden slijt met het kijken van Orange is the New Black. Hoewel ik hier heel wat uurtjes aan heb verspild, verdiep ik mij ook graag in wat serieuzere documentaires die inspireren om te leren, actie te ondernemen, of te filosoferen. Zo hebben de documentaires van de Zeitgeist Movement en de daarin voorkomende ontwerpen van Jacque Fresco voor een Resource Based Economy mijn filosofische brein wakker geschud. Een samenleving zonder geld, waarbij het systeem voor de mensen zorgt, en alle natuurlijke hulpbronnen van iedereen zijn… Het klinkt als luilekkerland, maar is dit ook mogelijk?
Door Eva Bouw
Geld: de oorzaak van ons duurzaamheidsprobleem?
De reden waarom dingen in onze samenleving gebeuren, of juist niet gebeuren, hangt vrijwel altijd af van geld. Geld is een overeenkomst. Het heeft geen inherente waarde, maar we kennen er waarde aan toe. Het monetair systeem is alleen zó verbonden met alles wat we doen, dat het een natuurlijk fenomeen lijkt waar we niet aan kunnen ontkomen.
Schaarste is onderdeel van dit monetaire systeem. Geld wordt gecreëerd uit het niets en de schuld die er bestaat is altijd groter dan het aanwezige geld, doordat er rente op de schulden zit. Dit zorgt ervoor dat mensen met elkaar in competitie blijven, want er is gewoonweg nooit genoeg geld.
Bron: Charles Eisenstein
Limits to Growth?
Dit systeem functioneert alleen als het alsmaar blijft groeien. Geld wordt dus vanuit banken geleend aan mensen die ervoor kunnen zorgen dat ze er meer geld van kunnen maken. Maar wat voor gevolgen heeft dit? Mensen gaan op zoek naar iets wat ze kunnen veranderen in een goed. Natuurlijke grondstoffen worden veranderd in goederen, het zorgen voor elkaar wordt veranderd in diensten. Iets wat eerst vrij toegankelijk was, wordt nu aan jou terug verkocht. Dit lijkt een goedwerkend systeem, maar dat is het wellicht niet. De maximalisatie van winst is altijd belangrijker dan de gevolgen voor het milieu en/of sociale kosten. Ook al heeft een bedrijf als doel om iets te betekenen voor de samenleving of het milieu, winst is altijd belangrijker, omdat dat de basis vormt voor het bestaan van het bedrijf.
Economische groei kan gewoonweg niet op deze manier doorgaan in een wereld met fysieke beperkingen. De wereld is nu eenmaal zo groot als de wereld is, en kan nu eenmaal zoveel bieden als ze te bieden heeft. Niet meer, niet minder. Als we ervoor willen zorgen dat de volgende generaties ook nog een fatsoenlijk leven hebben, moet er iets veranderen.
Een ander paradigma
Charles Eisenstein, schrijver en publiek spreker, is voorstander van een deeleconomie. Als je meer bezit dan je nodig hebt, kun je dit overschot weggeven aan iemand die het wel nodig heeft. Geven, in plaats van het vergaren van geld en materiële goederen, geeft je status, maar ook zekerheid. Zekerheid, omdat jouw hulp gewaardeerd wordt en je daardoor ook hulp krijgt als jij dit nodig hebt. Van belang is dan dat we anders met geld omgaan en het ook op een andere manier creëren. Dit kan bijvoorbeeld door het internaliseren van kosten, waarbij de schade aan het milieu wordt inberekend in de kosten van een product, goed of dienst, zodat vervuiling niet meer mogelijk is. En het introduceren van een zogenaamd sociaal dividend waarbij we alle natuurlijke hulpbronnen (de commons: land, lucht, water, biodiversiteit en erfgoed) met elkaar delen in plaats van erom ‘vechten’.
Jacque Fresco gaat hierin een stap verder. Hij is industrieel designer, sociaal ingenieur, uitvinder, futurist, oprichter van de Venus Project, en bovenal ook behoorlijk oud (101). Volgens hem beschikken we over genoeg geavanceerde technologie en wetenschappelijke inzichten om iedereen op deze aardbol te voorzien van een hoge levensstandaard. Dit kan bereikt worden in een ‘Resource Based Economy’. Dit is een op grondstoffen gebaseerde economie (niet te verwarren met vergelijkbare namen voor andere monetaire systemen). In deze samenleving zijn alle goederen en diensten beschikbaar voor iedereen, zonder dat er een vorm van uitwisseling van geld, krediet of andere voorwaarden aan vast zitten. Volgens hem kan dit alleen bereikt worden als alle natuurlijke hulpbronnen verklaard worden tot erfgoed van alle aardbewoners.
Resource Based Economy
Jacque Fresco heeft circulaire stadsmodellen ontworpen die bijna volledig op technologie draaien. Machines zullen het meeste werk van mensen overnemen en kunnen alle nodige spullen maken en diensten leveren. Daarnaast kunnen mensen goederen lenen in een soort bibliotheeksysteem, en kun je zelf bepalen wat je met je tijd wilt doen. Mensen kunnen zich dan ontwikkelen in wat zij interessant en leuk vinden om te doen.
Aan de basis van zijn modellen staat het doel om alle hulpbronnen op aarde te inventariseren zodat de mensheid hier zo efficiënt mogelijk mee om kan gaan. Dat betekent letterlijk het wereldwijd in kaart brengen van de grondstoffen die de aarde ons kan bieden, zonder deze uit te putten. We hebben tenslotte genoeg op aarde om iedereen een goede levensstandaard te geven, en dit systeem zou dat ook daadwerkelijk mogelijk maken. Uiteraard zal de energievoorziening alleen bestaan uit duurzame energie.
Doordat dit systeem voor alle mensen zorgt, zullen zij ook bereid zijn om het kleine beetje werk wat er toch gedaan moet worden te doen. Ook zorgt het ervoor dat mensen niet meer met elkaar in competitie hoeven, er geen armoede is en daardoor ook minder criminaliteit.
Bron: Charles Eisenstein
Wat kun jij doen?
Het is belangrijk in te zien dat we allemaal onderdeel zijn van systemen; van natuurlijke systemen en sociale systemen die elkaar beïnvloeden. Dat geeft misschien een gevoel van nutteloosheid, want de mens staat blijkbaar niet zo centraal als we zelf zouden willen zijn. Maar het heeft ook iets bemoedigends: het biedt ruimte voor verbondenheid en geeft ook aan dat, omdat jij onderdeel van het systeem bent, jij hier ook iets kunt veranderen. Als jij je anders gaat gedragen zal dit niet onopgemerkt blijven. Bovenal is het belangrijk dat we continu blijven leren, nadenken en filosoferen hoe we zelf beter kunnen leven, en daarmee ook anderen inspireren. Dit is het is het begin van het einde van overmatig consumeren, van individualisme en egocentrisme. Samenwerken, delen, geven, consuminderen en ecocentrisme zijn essentieel voor een duurzame samenleving waarin we iedereen een hoge levensstandaard kunnen bieden. Met of zonder geld, ik denk dat het mogelijk is. Doe je mee?
Stap uit het paradigma van competitie! Begin je eigen levensstijl van coöperatie en samenwerking:
- Als je spullen nodig hebt voor een korte tijd, kijk dan of je deze kunt lenen in plaats van deze nieuw te kopen. Wees daarnaast ook bereid om jouw spullen uit te lenen als mensen dit nodig hebben.
- Wellicht heb je meer geld dan je nodig hebt en kun je dit schenken aan een goed en effectief doel, of ken je iemand of een instantie in je omgeving die jouw steun goed kan gebruiken.
- Heb je tijd en energie over? Misschien kun je vrijwilligerswerk doen of gewoonweg iemand helpen die dit nodig heeft. Het voordeel hiervan is dat je echt iets kunt kiezen wat jij leuk en belangrijk vindt om te doen.
- Kijk eerst eens of je tweedehands spullen kunt vinden als je echt iets nodig hebt; er liggen zoveel schatten verborgen in kringloopwinkels.
- Zolang we nog in een monetair systeem zitten is de belangrijkste ‘regel’: ‘’Stem met je portemonnee’’, bijvoorbeeld op bedrijven die welzijn, ethiek en duurzaamheid nastreven.
Resources
Is je interesse gewekt voor de deeleconomie, Resource Based Economy, the Venus Project en/of the Zeitgeist Movement? Bekijk dan eens deze websites of videoclips:
Charles Eisenstein: Sacred Economics
https://www.youtube.com/watch?v=hARv0UNjrQE
The Venus Project:
https://www.thevenusproject.com/
Documentaires van de Zeitgeist Movement:
(Ook beschikbaar op Netflix!)
Websites Zeitgeist Movement
