Vertical Farming: de oplossing voor het voedselprobleem?

De aarde telt nu zo’n 7.6 miljard mensen. Met de huidige groeisnelheid van de wereldbevolking is er in steeds grotere mate sprake van een mondiaal voedselprobleem voor de toekomst. Om te zorgen dat iedereen ook in de toekomst kans heeft op eten, laat staan gezonde, verse producten, zal er in de voedingssector heel wat moeten gebeuren. Daarbij zorgt urbanisatie voor de uitbreiding van steden, waardoor het steeds lastiger wordt om genoeg landbouwgrond vrij te stellen voor het verbouwen van voedsel.

Vruchtbare grond wordt schaarser, de waterreservoirs raken op en de vraag naar voedsel neemt toe. Daarnaast zorgt de stadsuitbreiding ervoor dat voedsel steeds verder van de consumenten af verbouwd moet worden wat zorgt voor verhoogde ecologische impact in de vorm van transport-uitstoot. Daarbij is het niet alleen nadelig voor ons milieu, maar ook voor onszelf: producten met een lange afstand van oogst tot schap zijn vaak duurder, moeilijker verkrijgbaar en zijn minder vers tegen de tijd dat ze de consument bereiken. Om te zorgen dat iedereen kans heeft op vers lokaal geproduceerd eten is het dus hoog tijd voor iets nieuws.

Door: Jos Hummelen en Isabel Brenner
(Hoofdafbeelding eigendom van farm.one)

Wat is VF?

Tijd voor een voedselrevolutie! Het wordt niet zo genoemd, maar al het huidige voedsel wordt momenteel horizontaal verbouwd. Dat is niet ruimte-efficiënt. Op het hele oppervlak moeten we vervolgens onze irrigatie aanpassen en alles gezond houden met pesticiden. Ben Pieterse van Own Greens vertelt dat het makkelijker kan. Hij gelooft dat Vertical Farming de toekomst is. Hoog-efficiënt telen van de allerverste producten, heel dichtbij (of zelfs in!) huis. Rechtop! In kleine of grote torens, containers of kassen. Van horizontaal naar verticaal bebouwen brengt allerlei technologische uitdagingen met zich mee, als Nederland marktleider wilt blijven in de argibusiness, is het goed om te kijken hoe innoverende bedrijven als Own Greens het doen.

Hoe werkt het?

Stap één is het naar de stad halen van de boerderij. In leegstaande gebouwen, of in een verdieping bovenop een supermarkt is plek om stedelingen van vers voedsel te voorzien. Vers, omdat het geen weken lang meer in gekoelde containers versleept of verscheept hoeft te worden in ronkende zeeschepen of vervuilende vrachtauto’s. Gewoon een verdieping naar beneden tillen of een bezoekje aan het gebouw op de hoek van de groene straat en hóp het schap in.

Stap twee is het naar jouw huis brengen van een miniatuur boerderijtje. Men neme: een plastic bakje. Voeg toe: water (voor groei en bloei) en nutriënten (AkzoNobel heeft ze voor je). Doe het bakje dicht om aanslag te voorkomen. In het midden van het bakje doe je een rolletje steenwol. Daarin plaats je het zaadje van het gewas dat je wilt laten groeien. Plaats verschillende bakken op, om, onder en naast elkaar voor meer opbrengst en zet er een plastic kap overheen om te voorkomen dat de plant al te veel vocht verliest en er ziekteverwekkers bij kunnen. Plaats het geheel in een eenvoudige kast, zet het LED-licht aan en: afwachten! Een paar weken later begroet de sappige sla of de kruidige rucola je en krijg je het echte buitenleven gevoel, maar dan thuis.

In zo’n kas kun je alles controleren naargelang het gewas het vraagt. Je kunt zelfs je eigen smaak realiseren: de vochtigheid, warmte, de CO2 in de lucht en natuurlijk de verschillende spectra van het licht. Alles heeft invloed op dat wat je verbouwt. Het gaat zelfs zo ver dat je precieze invloed hebt op wat je verbouwt. Zo kun je thuis een basicilumplant namaken alsof je hem vers geplukt hebt in Italië … in 1928. Niks lijkt te gek voor deze verticale boeren.

Vertical Farming wereldwijd en in Nederland

Vertical Farming klinkt als een voordehand liggende oplossing voor het mondiale voedselprobleem! Maar, hoe ver is deze techniek inmiddels? In 2016 schreef Verse Stad over de stand van zaken bij het verticaal voedsel verbouwen. In Singapore kun je de kroppen Chinese kool al jaren uit de verticale grond plukken en in Aizuwakamatsu, Japan worden zo’n 12.000 kroppen sla per dag geproduceerd op maar 1.850 m2 . Onder het toeziend oog van Philips LED-lampen kunnen de kroppen het hele jaar rond binnen geteeld worden, zonder vruchtbare grond of afhankelijkheid van seizoenen. Als startpunt en thuisbasis van Philips kunnen we ons dan afvragen waarom het in ons land nog geen succes is. Investeringskosten voor het opstarten van een vertical farm zijn hoog, legt Pieterse ons uit, te hoog om nu al door te breken. Bij GrowX de verticale telers van Amsterdam liggen de energiekosten ook nog hoog ten opzichte van de horizontale kas-technieken. Volgens Verse Stad verbruikt het telen van groente daar per m2  zo’n 100 Watt aan verlichting en 100 Watt aan koeling. Daarom specialiseren zij zich nog voornamelijk op de specifieke groentjes: op maat gemaakte kruiden en kroppen, precies op de nodige kwantiteit geproduceerd en vers geleverd op aanvraag. Zo hoeven de verticale boerderijen niet te concurreren met de standaard kroppen die op zonne-energie groeien, maar dragen ze hun eigen steentje bij aan het verbeteren van de eetcultuur.

Vertical Farming in je studentenkeuken

Bij Own Greens pakken ze het nog eens helemaal anders aan. In plaats van het opzetten van lokale boerderijen kan het nog lokaler: thuis. Dat mensen geïnteresseerd zijn in het groeien van hun eigen groentes is in 2015 duidelijk geworden, na het exploderende succes van de AH moestuintjes. Dat dit op grotere schaal de toekomst van onze voedselindustrie kan worden hadden we nooit durven hopen. Met een Own Greens ‘do-it-yourself’ vertical farming set zal het niet lang meer duren. Nou hoor ik je denken, eet ik dan elke dag dezelfde groente omdat mijn keuken niet groot genoeg is voor tomaat én courgette? Nee. Het mooie van vertical farming is dat je geen velden meer hoeft te kweken maar elk zaadje zo een ander plantje kan voorstellen. Is het handmatig afstellen van de hoeveelheid licht en warmte voor elke krop je toch teveel werk? Dan kan je altijd ruilen met de buren. Zo dachten ze bij ReGen Villages niet eens meer in huis-boerderijen, maar in heuse buurt boerderijen. Het project dat al een paar jaar in de maak is, wordt als het goed is eind 2018 verwezenlijkt met een ‘pilot community’, in Almere. Het dorp moet bijna volledig zelfvoorzienend worden met verticale boerderijen als oplossing voor ruimtegebruik.

Hoe duurzaam is Vertical Farming?

Volgens Brian Ruijter, system technologist bij ReGen Villages, wordt het dorp in Almere een voorbeeld voor hoe dorpen in de toekomst zullen/kunnen zijn. Artificial Farming Simulation lijkt een mooi alternatief voor overschreden draagkracht van de gecultiveerde gronden om de steden heen. Het “nieuwe” landbouw wordt zo lokaler, goedkoper, toegankelijker en persoonlijker. Het klinkt ons als muziek in de oren, maar dat weerhoudt ons niet van een kritische noot. Het verbouwen van de groente gebeurt in plaats van in aarde nu meestal in (virgin) plastic bakjes die na een paar rotaties helaas afgedankt moet worden. De gemiddelde milieu-enthousiast is al geen fan van plastic, laat staan van plastic met een korte levensduur, dat ook nog eens niet gerecycled wordt. Recycling is een optie, maar vanwege het gebrek aan pesticiden (yay!) op het voedsel is een steriele omgeving noodzaak en worden er nu voornamelijk virgin plastics gebruikt (foei!). Daarnaast is de steenwol eenmalig te gebruiken, wordt het daarna afgedankt en wordt onze natuurlijke helpende hand (lees: de zon en regen) helemaal niet benut in de meeste systemen. Op het gebied van duurzaamheid kan vertical farming dus nog een tandje bijschroeven. Daarnaast is het verbouwen van veel producten, zoals appels en peren, die aan bomen groeien nog niet mogelijk. Een vervanger van de horizontale landbouw is het dus nog niet, maar we moeten niet vergeten dat het een techniek in de kinderschoenen is. Als we nu al sla verbouwen alsof het 1928 is, dan eten we over 10 jaar vast asperges alsof het nog 2018 is!

Is er toekomst voor Vertical Farming?

Al met al lijkt het er toch echt op dat dit de toekomst van de landbouwindustrie gaat worden. Dankzij de kenniseconomie, innovatieve technologieën en gedreven inwoners is het Nederland gelukt om als 67e kleinste land ter wereld de nummer 2 grootste voedsel exporteerde ter wereld te zijn. Al klagend over de eeuwigdurende winter en het gebrek aan zon 10 maanden per jaar, verbouwen wij genoeg eten om het grotendeels te exporteren. Met weersomstandigheden gemaakt om kroppen sla dood te regenen en genoeg grond om met z’n 12en in een appartement met één wc te kunnen wonen lijkt vertical farming Nederland op het lijf geschreven. Nu, met deze technologie voor de deur, is het daarom uiterst belangrijk dat we dit met beide armen omhelzen. En jij mag meedoen!

Wat kun jij bijdragen?

Hierboven heb je al heel wat geleerd, maar wist je dat je ook Vertical Farming hebt, dat ‘aquaponics’ heet, waarbij vissen een vitale rol spelen? Zo heb je ook ‘airoponics’, waarbij een continue waterdamp de gewassen van vocht voorziet. Ben Pieterse is hier zelf geen fan van, want hij stelt dat dit een snelle overgang van ziekteverwekkers in de hand speelt. Ben is dan ook aanhanger van de meer steriele ‘hydroponics’, zoals hierboven beschreven. In dit artikel staat nog heel veel inhoudelijke informatie niet, terwijl het volgens Ben wel belangrijk is om zo veel mogelijk mensen met het concept van Vertical Farming bekend te maken.

Volgens Ben Pieterse is één van de grootste uitdagingen de communicatie over de voedselrevolutie die vertical farming heet . Hij nodigt iedereen – inclusief de concurrentie – van harte uit in de keuken te kijken van Own Greens, want samen kom je verder. In September maakt Ben Pieterse het je nog iets makkelijker, dan organiseert hij namelijk een symposium over vertical farming. Hier kan iedereen die geïnteresseerd is makkelijk meer over het onderwerp leren, contacten leggen en beginnen met zijn steentje bij te dragen. Het is een wereld waarin veel gebeurt en wat er gebeurt is uiterst relevant. Jij kunt in die wereld springen! Allemaal komen dus!