Watermanagement in Afrika: ga er maar aan staan!

Ontwikkelingssamenwerking is een ingewikkeld gebied: iets organiseren en sensitief blijven voor verschillen in opvattingen, culturen en bijvoorbeeld de lokale verhoudingen. Delen van Afrika lijken wat dat betreft soms een heksenketel, vooral als de overheid niet deugt. MDF waagt zich er toch aan en zet het programma ‘Water 4 Virunga’ op in Congo, Rwanda en Uganda. We spraken de zeer ervaren directeur van MDF Worldwide, Herman Snelder om hem te vragen hoe het is om een grootschalig multilateraal project op te zetten in Afrika.

Door: Jos Hummelen

Het project

Voor de komende vier jaar is er door de Nederlandse staat 14 miljoen uitgetrokken voor ontwikkelingssamenwerking in Oost-Afrika. Het gaat om het gebied rondom het Virunga-gebergte in Oost Afrika (zie afbeelding). In een uitgestrekt gebied, waar 500.000 mensen wonen is veel onrust o.a. door illegaal het nationaal park binnendringen en hout kappen of water tappen, maar vooral door strijdende partijen in Congo (DRC). Herman Snelder werkt sinds 1987 voor MDF, een bedrijf dat projecten opzet en training en advies geeft aan organisaties in ontwikkelingslanden. Herman Snelder noemt het “een bijzonder boeiend project, maar wel heel complex.” Water 4 Virunga is nu 1,5 jaar bezig en heeft als doel, volgens Herman: “Verbeteren van de toegang tot water voor menselijke consumptie en voor landbouw met als oogmerk het verminderen van spanningen tussen mensen en dus bijdragen aan vrede.” Dat is dus zowel een technische als een sociaal-culturele uitdaging. En uiteraard een duurzaamheidsvraagstuk: hoe gaan we om met water?

Herman heeft een arm om zijn middel geslagen en kijkt door het raam van zijn kantoor in Ede. “De vraag is of je via waterbeheer een bijdrage kan leveren aan dat mensen elkaar niet de hersens inslaan.” Wetenschap in de praktijk. Herman vervolgt: “de hypothese die we testen is:  als we de watervoorziening en het beheer daarvan verbeteren, zal het een grotere cohesie vormen waardoor er uiteindelijk minder conflicten ontstaan.”

Verschillende landen, verschillende uitdagingen

Ik vraag Herman hoe het in de verschillende landen werkt. “In Uganda valt het wel mee. Het probleem is vrij technisch. Er valt gewoon weinig water en als het valt, zakt het in de bodem en is het weg. Dus de vraag is: hoe vangen we het op en verdelen we het?” Ik vraag wat belangrijk is bij dit ‘technische gedeelte’. “Er moet een watercommissie in het leven worden geroepen, er is een waterleidingbedrijf nodig en we moeten zorgen dat mensen voor het water, de distributie en het beheer een vergoeding betalen. In Uganda zijn het dus vooral de organisatorische dingen” Herman praat erover op een toon waaruit ik opmaak dat in Uganda niet de grootste uitdaging ligt.

“Rwanda is een land waarin dezelfde soort problemen spelen. De overheid daar is heel erg sterk, dus je bent in alles afhankelijk van overheidstoestemming. Men wordt gescreend op een geheimzinnige manier. Het lijkt een beetje op China.” Het wordt al iets ingewikkelder. Herman vervolgd.

“Maar in Congo is alles mogelijk, want er is niks. Er is ruzie tussen alles en iedereen, tussen verschillende bevolkingsgroepen, noem maar op. Het is echt onvoorstelbaar. En daar werken aan watervoorziening voor iedereen is werken aan vrede, tenminste, daar hopen we op.”

Uit deze verschillende voorbeelden die Herman geeft, blijkt dus dat de problemen technisch kunnen zijn, maar ook sociaal-cultureel of gouvernementeel.

Verschillende landen, verschillende uitdagingen

Ondernemen in Afrika

Herman Snelder beaamt: “Er gebeurt verschrikkelijk veel in Afrikaanse steden.” Ik vraag hem of er een verschil is in ondernemen met bijvoorbeeld Azië. Daar moet hij diep over nadenken. Uiteindelijk weet hij het, de wijsvinger gaat hemelwaarts. “Het is wel waar dat er in Azië meer een ondernemersmentaliteit heerst.” Uit zijn antwoord maak ik echter wel op dat het in Afrika niet vele malen moeilijker is om een onderneming te starten. De Afrikaanse samenlevingen zijn echter complex. Daarnaast zijn de mensen die er wonen natuurlijk ook anders. “Ondernemen in Afrika is toch wel ietsje moeilijker dan elders omdat de ondernemersgeest anders is.” Dan legt Herman uit dat het bij ondernemen, of het opzetten van een duurzaamheidsproject zoals Water 4 Virunga vooral belangrijk is dat de overheid betrouwbaar is. “Capabele mensen, stabiele regering en geen corruptie.” De politiek in Oost-Afrika is ingewikkeld en haalt ons nieuws ook regelmatig. Maar hoe gaat het met de economie in het gebied? Herman: “In het algemeen gaat het op dit moment economisch gezien goed in heel Oost-Afrika.” Die boodschap is, denk ik, belangrijk om ook te delen.

Waarom bovenstaande relevant is? Omdat we het belangrijk vinden dat jonge mensen er langzaamaan van overtuigd raken dat een onderneming of project opzetten in Afrika uitdagingen kent, maar zeker niet onmogelijk is. Het is namelijk onze overtuiging dat de verschillende gebieden op het enorme continent Afrika te donker en kansloos worden afgeschilderd. Herman laat ons een genuanceerder beeld zien, dat inspireert!