Niet spoelen, maar kijken: het toilet en duurzaamheid
“The flush toilet is a good metaphor for the civilization we are living in. You crap into a pipe, you flush it away, and you never see it. You never have to deal with your own shit. And then you end up deep in it”.
Door: Michelle Otter
Dat is waar de aflevering van Tegenlicht over Paul Kingsnorth mee startte. En ook al gebruikt de voormalige milieuactivist het toilet vooral als metafoor ter ondersteuning van zijn denkbeelden over de toekomst van onze aarde, hij schetst ook hoe het anders kan met behulp van zijn eigen composttoilet. Ook filmpjes van Bill Gates op een expo in China afgelopen november brengen het kleinste kamertje naar de voorgrond van onze grote duurzaamheids-debatten. In de filmpjes zet Gate een (flinke) pot gevuld met menselijke uitwerpselen naast zijn microfoon. Hij wil het toilet opnieuw uitvinden, want het toilet is belangrijk.
Waarom die aandacht voor het toilet? Het toilet speelt een belangrijke rol in het gebruik van water. Volgens waterbedrijf Vitens gebruiken we per dag per persoon bijna 35 liter water voor het doorspoelen van het toilet. Dit staat tegenover de 50 liter voor douchen. We spoelen het vervuilde water door, waarna het door riolering naar zuiveringscentrales geleid wordt. Uiteindelijk stroomt het als drinkwater weer uit de kraan.
Totdat er ineens erg weinig water is. Met aankondiging van een mogelijke “Day Zero” tijdens de droogte in Kaapstad vorig jaar werden inwoners aangemoedigd tot een andere manier van water gebruiken: “think water”. Dit gold ook voor het toilet, en zo werd “if it is yellow, let it mellow” het nieuwe motto van Kaapstad in 2018. Ook werden inwoners aangemoedigd om grey water (water gebruikt bij bijvoorbeeld afwas) te gebruiken voor het doorspoelen van het toilet. Achter ons toilet schuilt een magisch systeem – in de woorden van Gates – dat wij in de Westerse wereld veelal voor lief nemen.
Uiteindelijk gaat het dus niet alleen over het toilet, maar om het achterliggende magische sanitaire systeem. Sterker nog, verduurzaming van het toilet bestaat uit het water dat stroomt, de afvoer van stoffen (in Nederland de rioleringspijpen), poep, financiering en onderhoud van het systeem, de (gezondheid van) toiletgebruikers en drinkwater. Dit betekent ook dat er veel elementen zijn die veranderd kunnen worden – ideeën hiervoor zijn er in alle soorten en maten.
Sanitaire innovatie betreft bijvoorbeeld het hergebruik van water en door de mens uitgescheiden nutriënten, maar ook pilots in ontwikkelingslanden met het zogenoemde Tiger Worm Toilet. Echter, door de vele elementen die schuilen achter het toilet, is verduurzaming lastig. Wat hierbij specifiek is, is het gebruik en de acceptatie van de mens. Dat speelt een rol bij elke innovatie, maar is extra moeilijk bij het toilet. Het toilet, daar hebben we nadrukkelijk culturele ideeën over: poep, en zo ook ons magische sanitaire systeem, gaat gepaard met ideeën over vuil, viezigheid, en schaamte.
Maar het begint allemaal met erkenning. Daarom juich ik Kingsnorth en Gates toe: meer aandacht voor het toilet.
Bronnen
https://www.leaf-wageningen.nl/nl/leaf/Diensten/Nieuwe-Sanitatie.htm
https://www.vitens.nl/service/hoeveel-water-gebruiken-we-per-dag
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/biografieen/k/paul-kingsnorth.html
Furlong, C., Lamb, B., & Bastable, A. (2017). Learning from Oxfam’s Tiger Worm Toilets projects. Conference Paper: 40th WEDC International Confernece, Loughborough, UK (Paper 2835).
Van Vliet, B. J., Spaargaren, G., & Oosterveer, P. (2011). Sanitation under challenge: contributions from the social sciences. Water Policy, 13(6), 797-809.