skip to Main Content

Beter maken we van de papierindustrie weer een klimaatissue

Beter Maken We Van De Papierindustrie Weer Een Klimaatissue

Laatst viel het me ineens op; het zoveelste artikel over de plasticsoep kwam voorbij in mijn nieuwsfeed. Toegegeven, dat ik zoveel nieuws tegenkom over de plasticsoep, is waarschijnlijk deels te wijten aan de zogenaamde groene bubbel waar ik volgens niet zo groene vrienden en kennissen ‘middenin’ zit. Maar als ik dan toch zoveel duurzaam nieuws tot me dien te nemen, mag het ook wel eens over iets anders gaan, toch?

Door: Lieke Smets

De plastic soep is overal. Letterlijk én figuurlijk. Maar zo’n vijftien jaar geleden maakte Dopper nog geen herbruikbare flessen, was plasticpionier Boyat Slat pas negen jaar oud en wisten de meesten van ons nog niet dat we door onze tandpasta microplastics de zee in hielpen. Wat we vijftien jaar geleden wél wisten was dat de papierindustrie niet de meest milieuvriendelijke industrie is. Ik kan me nog goed herinneren dat er in de natuurboeken op mijn basisschool veel verontrustende verhalen stonden over hoe de vraag naar papier zorgde voor grootschalige ontbossing in landen ver van Nederland.

Dit deed me denken: waar is het ontbossingnieuws gebleven? Mis ik al het ontbossingsnieuws omdat er geen nieuws is, of mis ik het door de ondoorgrondbare aard van mijn social media algoritme? Ik raadpleegde Ecosia om mijn vraag te onderzoeken om vervolgens met het schaamrood op mijn kaken aan mezelf toe te geven dat ik al die gekapte bossen voor de aanleg van palmolieplantages heus niet gemist had, maar wel even was vergeten. Wat echter niet opdook in mijn Ecosia zoekresultaten was de invloed van de papierindustrie op ontbossing.  En dat is best gek. Want wat bleek nadat ik de nieuwssites links liet liggen en me verdiepte in de ingewikkelde materie van de onderzoeksrapporten van het Environmental Paper Network? De papierindustrie is (nog steeds) een issue! Beter behandelen we het ook zo, bijvoorbeeld door er over te schrijven. Dit artikel is in ieder geval begin.

Ontbossing is niet oké

Papier wordt traditioneel gemaakt van houtpulp. Die houtpulp halen we uit bomen, nadat we ze zonder pardon neergehaald hebben. Maar bomen groeien weer terug, zou je denken, dus wat is precies het probleem? Het probleem is dat we een grote papier-fetisj hebben. Waar fetisj normaliter gebruikt wordt om een enigszins abnormale en enorme toewijding te beschrijven, is fetisj eigenlijk nog een understatement als we willen omschrijven hoe groot onze afhankelijkheid van papier is.

Als je dacht dat het digitale tijdperk betekende dat we papier voor laptops hadden geruild, heb je het mis. We gebruiken juist meer papier dan ooit.

Als je namelijk dacht dat het digitale tijdperk betekende dat we papier voor laptops hadden geruild, heb je het mis. We gebruiken juist meer papier dan ooit, namelijk 400 miljoen ton per jaar. Gemiddeld gebruikt elke persoon in West-Europa 147 kg (!) papier per jaar [1]. Moeilijk is dat niet, want papier is overal en het zou flauw zijn om te beweren dat je jouw papierconsumptie zelf in de hand hebt. Maar die enorme consumptie is wel waar alle problemen beginnen. Voor die 147 kg per persoon zijn een heleboel bomen nodig en helaas betekent ontbossing niet alleen dat er minder bomen overblijven om te tellen. Het betekent veel meer:

1.      Allereerst is onze biodiversiteit afhankelijk van bossen, want het grootste deel van de biodiversiteit in onze wereld leeft er. Ik heb het dan niet alleen over alle leuke aapjes, maar juist ook over de enorme verscheidenheid aan insecten, vogels, andere zoogdieren, reptielen, amfibieën, planten en bomen. Het bos is de plek waar deze soorten honderdduizenden jaren hebben geëvolueerd en ontbossing kan enorme hoeveelheden van de biodiversiteit binnen enkele ogenblikken vernietigen. Volgens het recente Living Planet-rapport van het WWF, zorgt ontbossing er zelfs voor dat de levende soorten in bossen behoren tot de meest bedreigde ter wereld.

2.      Verder nemen bossen koolstofdioxide op en voeden ons met zuurstof. Je zou gerust kunnen stellen dat bomen ons in leven houden, want zo simpel is het namelijk. Ze creëren de zuurstof die we inademen én slaan schadelijke koolstofdioxide op, waardoor het broeikaseffect wordt verminderd.

3.      Ook belangrijk: ontbossing creëert een enorme CO2-uitstoot. Deze CO2 komt vrij bij het kappen, verbranden en tot pulp maken van bomen voor de papierindustrie. Wetenschappers schatten dat 23% van de door de mens veroorzaakte CO2-uitstoot het gevolg is van het verlies van bossen [2].

4.      Tot slot is het kweken van nieuwe bossen niet hetzelfde als het redden van natuurlijk aangelegde bossen [1]. Uiteraard is het laten groeien van nieuwe bossen (ter compensatie van de vernietiging van eeuwenoude bossen) beter dan niets doen. Althans, in sommige gevallen. Het zorgvuldig ontwikkelen van nieuwe bossen, waarbij biodiversiteit voorop staat en het bos vervolgens beschermd wordt tegen verdere ontbossing is inderdaad een nobele daad. Maar het vervangen van de rijkdom van de biodiversiteit van een ouder bos en hoogwaardige grond door snelgroeiende monoculturen (dus slechts één gewas op één stuk grond) in combinatie met de wens om vooral snel geld te verdienen, is dat niet. Dat bewijzen de dodelijke bosbranden in Portugal, die grotendeels veroorzaakt zijn door het planten en slecht beheren van eucalyptusbomen.

Klinkt niet best, toch? Klopt. Dat is het ook niet. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de manier waarop papier gemáákt wordt.

Het productieproces van papier is ook niet oké

Het is misschien overbodig om te benadrukken dat die witte A4’tjes niet geheel vanzelf uit de pulpmachine in de fabriek komen, niet in de minste plaats omdat de kleur van houtpulp zich anders laat beschrijven dan wit. Maar heb je je ooit afgevraagd hoe we ervoor zorgen dat ons papier zo wit is? Dat doen we toevallig niet door een milieuvriendelijk en niet-schadelijk wit likje verf te gebruiken. Nee, in plaats daarvan wordt er tot op heden vaak een giftig bleekreceptuurtje gebruikt om A4’tjes kraakwit te maken. Het gaat om het zogenaamde ‘Elementair Chloorvrij (ECF)’, wat toch op z’n minst een aparte naam is voor een bleekreceptuur die nog steeds chloordioxide gebruikt. En die giftige chloorverbindingen kunnen gewoon in waterwegen terechtkomen wanneer ze geloosd worden als emissie… [1]

Maar heb je je ooit afgevraagd hoe we ervoor zorgen dat ons papier zo wit is? Dat doen we toevallig niet door een milieuvriendelijk en niet-schadelijk wit likje verf te gebruiken.

Als we het dan toch over water hebben: dat is ook een dingetje binnen de papierindustrie en dat is helaas een understatement. Zeg gerust dat het een groot DING is, of beter gezegd: een PROBLEEM. Ieder A4’tje kan tijdens de productie namelijk zo’n 20 liter water verbruiken. Dat water is in de meeste gevallen ook nog eens zoet water – in sommige landen gaat maar liefst 10% van al het zoetwater naar papier [1].

Hoe we wel papier kunnen blijven gebruiken

Ik zou het natuurlijk niet over mijn hart kunnen verkrijgen om dit artikel niet positief af te sluiten en je compleet uitzichtloos en bedroefd achter je laptop, tablet of smartphone achter te laten. Gelukkig is er hoop voor de papierindustrie.

Zo bestaat er papier van steen (ja, echt), wat naast waterproof ook oneindig recyclebaar is. Papier van houtpulp is maar tot zeven keer recyclebaar. Ook fijn: voor de productie van steenpapier is géén water nodig (en bomen, zover dat nog niet duidelijk was), minder energie dan voor de productie van papier van houtpulp en geen bleek. In plaats van bleek worden er gewoon witte stenen gebruikt. Een tekort aan steen zal echter niet snel ontstaan, er hoeven namelijk geen mooie natuurstenen worden verzameld om steenpapier te maken. Steenafval van gebouwen en mijnen is bijvoorbeeld ‘mooi’ genoeg. Mainstream is steenpapier (nog) niet, maar Paper On The Rocks maakt er al notitieboeken van.

Ook bestaat er zoiets als papier van landbouwafval. Landbouwafval bevat alle delen van de plant die bij de verwerking van landbouwgewassen vrijkomen en niet geschikt zijn voor ons menselijke maag- en darmstelsel. Dan hebben we het over stengels en bladeren van gewassen als rijst, graan, maïs en suikerriet. En dat is maar liefst circa 80% van de oogst! Omdat het overgrote deel van de plant geen waarde heeft voor de voedingsindustrie wordt het landbouwafval genoemd. Maar zoals bij veel dingen, is het natuurlijk allesbehalve afval. Dit bedrijf maakt er namelijk papier van. Het productieproces is vergelijkbaar met dat van papier van houtpulp, want ook uit de stengels en bladeren moet cellulose (waar houtpulp uit bestaat) worden gewonnen, om het vervolgens te mengen met een vulstof en te bleken zodat er wit papier overblijft. Maar de bomen? Die kunnen gewoon blijven staan.

Sharing is caring

Dus lieve plasticsoep, palmolie, duurzame energie en veganistische worteltaart: willen jullie alsjeblieft het podium delen met de papierindustrie, zodat ook zij weer trending topic wordt? Dat kan ze namelijk hard gebruiken. Tuurlijk, we moeten het ook vooral over onderwerpen als de plasticsoep blijven hebben. Het enige waarvoor ik pleit is een eerlijke verdeling; ik wens dat de papierindustrie een paar procentjes van alle shine mag lenen die de plasticsoep momenteel pakt. We weten inmiddels waarom: de papierindustrie is toe aan nieuwe, duurzame papiersoorten…

Bronnen

[1] Report on the State of the Global Paper Industry – Environmental Paper Network (2018)

[2] The Guardian’s Ultimate Climate Change FAQ – How do trees and forests relate to climate change? (2010)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Back To Top