Kunst als katalysator voor de bewustwording van klimaatverandering
Smeltende ijsblokken, een opeenhoping van lege kogelhulzen en een installatie bestaande uit metalen brokken. Dit klinkt misschien als het nieuwe decor voor de volgende Michael Bay film, maar niets is minder waar. Dit is namelijk een selectie werken van kunstenaars die allen op hun manier meewerken aan de bewustwording van klimaatverandering en een duurzamere toekomst.
Door: Wino Carter. Image courtesy: Olafur Eliasson
Waar voorheen thema’s zoals liefde, verzet tegen het burgerlijke en geestelijk-religieuze verhoudingen vaak centraal stonden in de kunstwereld, is er tegenwoordig een groei in populariteit omtrent thema’s als duurzaamheid en klimaat. Daarbij gaat het niet alleen om de werken zelf, maar ook om de materialen die nodig zijn om het werk te maken.
Dat dit niet zomaar een trend is, blijkt uit het rapport “Duurzame Creativiteit: Inspiratie voor de verbinding van kunstonderwijs en duurzame ontwikkeling”. Met dit rapport wordt duidelijk dat duurzaamheid geen trend van korte duur is, maar organisch wordt doorgevoerd in het onderwijssysteem. Een positieve ontwikkeling als je het mij vraagt, waarvan we in de toekomst de vruchten gaan plukken. Gelukkig zijn er ook nu al een hoop mooie werken met dezelfde thema’s te bewonderen. Hieronder een overzicht van werken die mijn aandacht trokken.
Materialism – Studio Drift
Image courtesy: Studio Drift. Gazelle fiets uit 2005.
Spa-waterflesje uit 2018.
We leven in een tijd waar de afstand tussen mens en product aanzienlijk groter is geworden. Waar men twee generaties terug nog zelf een fiets in elkaar zette of eigen broden bakte, is dat tegenwoordig vaker niet dan wel aan de orde. Dit fenomeen bleef ook niet onopgemerkt door het kunstenaarsduo van Studio Drift, dat in het werk Materialism alledaagse objecten ontleedt, om ze vervolgens te presenteren in abstracte onherkenbare vorm. Elk blok representeert de exacte hoeveelheid grondstof die is gebruikt voor de productie van het desbetreffende voorwerp. Hierbij kun je denken aan een gloeilamp, stofzuiger en zelfs een Volkswagen Kever.
Met dit kunstwerk laat het duo zien hoe we met de tijd afstand hebben genomen van de materialen, en dus grondstoffen, die worden gebruikt voor producten die we dagelijks gebruiken. Onlangs nog las ik een artikel waarin werd uitgelicht welke grondstoffen er in je telefoon zitten. Het bleek dat er tot wel 160 gram aan grondstoffen te vinden is. Dit lijkt misschien niet veel, maar bedenk dan dat er ongeveer 3 miljoen ongebruikte telefoons in Nederland zijn. Alles bij elkaar genomen blijkt dit werk relevanter dan ooit en dat zal voorlopig ook niet veranderen.
Intolerable Beauty: Portraits of American Mass Consumption – Chris Jordan
In eerdere interviews laat Jordan weten dat de houding van Amerikanen vergelijkbaar is met die van een alcoholist, die liever ontkent dan zijn problemen onder ogen ziet. Met Intolerable Beauty visualiseert Jordan de hedendaagse mentaliteit met betrekking tot consumptie en gulzigheid. Een mentaliteit die sterk gevoed wordt door aanhoudende uitverkoop en de groeiende koopdrift. Alhoewel dit verschijnsel al tijden onderdeel uitmaakt van het publieke debat, is er tot op heden nog geen aanzienlijke vooruitgang geboekt. Denk bijvoorbeeld aan Black Friday, waarbij massa’s mensen de hort op gaan voor de aanschaf van producten die ze in eerste instantie niet van plan waren aan te schaffen.
Jordan weet op fascinerende wijze de essentie van dit probleem vast te leggen. De werken weerspiegelen onder andere het troosteloze beeld van opgehoopt afval in havens en op industrieterreinen. Jordan hoopt door middel van zijn foto’s het debat een nieuw leven in te blazen en enige vorm van zelfreflectie bij de consument aan te wakkeren.
Olafur Eliasson – Ice watch (2014)
Deze van origine Deense kunstenaar staat bekend om zijn werken die de relatie tussen mensen en hun omgeving weerspiegelt. Dit is ook overduidelijk in zijn werk Ice Watch, waarbij een van de meeste directe voorbeelden van klimaatverandering wordt aangekaart: het smelten van gletsjers. Onlangs werd wederom aangetoond dat het ijs in moordend tempo blijft doorsmelten. Volgens verschillende onderzoeken blijkt dat het ijs wel vier keer sneller smelt dan gedacht.
Alhoewel het werk van Eliasson in essentie vrij simpel is, blijft het volgens velen toch zeer aangrijpend. In Ice Watch laat Eliasson, zoals de naam al doet vermoeden, blokken ijs in klok-formatie wegsmelten. Dit allemaal onder toeziend oog van de mens, die het ijs voelt, proeft en uiteindelijk ziet verdwijnen. Dichterbij een confrontatie met klimaatverandering is bijna niet mogelijk. De locaties zijn zo uitgekozen dat de blokken ijs sterk contrasteren met de omliggende omgeving. Dit versterkt het visuele proces van het smelten des te meer. Al met al is het zeker een imponerend werk dat alle aandacht verdient, met name door zijn intrigerende boodschap.
Voor meer informatie over de werken: