Transitie in de stad: van ‘jungle of concrete’ naar rijke biodiversiteit

Ruim 50% van de wereldbevolking woont in steden. In 2050 wordt verwacht dat dit alleen al in Europa oploopt tot wel 75%. Door deze verstedelijking verandert elk jaar een gebied zo groot als Groot Britannië in ‘a jungle of concrete’: steen en beton. Met steden als de habitat van de toekomst is de transitie naar een duurzaam stedelijk model daarom van groot belang. Maar dit vereist meer dan alleen het gebruik van slimme technologieën en het verbeteren van de infrastructuur.

Door Natalie van Dis, correspondent Ecologie

De enorme toename van stedelijk gebied brengt allerlei problemen met zich mee, voor mensen in de vorm van afval, tekorten aan water, voedsel, ruimte, en gezondheidsproblemen, maar ook voor dieren. Steden veroorzaken op allerlei manieren stress bij dieren. Het zijn bijvoorbeeld broedplekken voor ziektes, en er is sprake van vervuiling zoals lucht-, geluid- en lichtvervuiling. Ook neemt de natuurlijke habitat af, waardoor belangrijke voedingsstoffen niet (altijd) aanwezig zijn. Hierdoor hebben maar weinig dieren een manier gevonden om zich aan te passen aan het leven in de stad. De duif is een van de weinige succesverhalen.

Oplossingen voor stadsproblemen

Allerlei initiatieven zijn opgezet om stedelijke problemen op te lossen. Zo worden huizen ontworpen die zo min mogelijk stroom of water gebruiken, zoals bijvoorbeeld Sustainer Homes. Circulaire stad iniatieven trachten onder andere water- en stroomverbruik en afvalproductie op grote schaal te verminderen. Ook worden initiatieven opgestart om steden ‘SMART’ te maken. In een ‘SMART city’ wordt grootschalig gebruik gemaakt van ICT en andere technologische snufjes om bijvoorbeeld de infrastructuur te verbeteren.

Afbeelding 1. Urban Greenhouse in Rotterdam Bron: http://www.treehugger.com/green-architecture/concept-house-family-living-greenhouse-helly-scholten.html

Ecologie toegepast in architectuur

Wat al deze initiaven gemeen hebben is dat ze gebaseerd zijn op ecologische principes. Een SMART city wordt bijvoorbeeld gezien als een organisme. De infrastructuur is het centrale zenuwstelsel dat alle subsystemen en componenten van de stad met elkaar in connectie brengt. Ook circulaire steden maken gebruik van ecologische principes, waarbij alle grondstoffen van de stad gevisualizeerd worden in kringlopen.

In de ecologie wordt niet alleen gekeken naar individuele soorten of elementen, maar juist naar de relaties tussen die levende wezens en de omgeving. De interconnectie tussen elk element in het ecosysteem zorgt voor de balans die nodig is om een duurzame omgeving te creeëren. In Nederland wordt dit al toegepast in innovatieve architectuur zoals in dit huis in Rotterdam (Afbeelding 1) of in het gebouw van het Nederlands Instituut voor Ecologie. Ook kunnen zulke ecologische principes gebruikt worden voor sociale doeleinden. Architect Jeanne Gang past ecologie toe in haar architectuur om via de fysieke ruimte sterkere relaties tussen gemeenschappen te bouwen.

Afbeelding 2. Verticale bossen in Milaan bron: http://twistedsifter.com/2016/06/vertical-forest-residential-towers-in-milan-by-boeri-studio/

Steden in balans met de natuur

Vaak ligt de nadruk bij het ontwerpen van duurzame steden op de economie, het waarborgen van grondstoffen en het tegengaan van vervuiling. Maar verstedelijking zorgt er ook voor dat de stad het nieuwe thuis wordt van talloze dier- en plantensoorten. Om ook biodiversiteit te waarborgen is het daarom van belang dat we steden ontwerpen die in balans staan met de natuur. De verticale bossen in Milaan zijn hier en mooi voorbeeld van: 900 bomen en meer dan 2000 planten zijn verwerkt in twee flatgebouwen (Afbeelding 2). In Singapore wordt deze manier van ontwerpen al toegepast op grote schaal.

Singapore heeft grote delen van de stad ontworpen en gebouwd met de natuur in gedachte. Zo hebben ze de laatste 45 jaar bijna twee miljoen bomen geplant. Door duurzaam te ontwerpen is Singapore nu de stad met de rijkste diversiteit aan dier-en planten soorten op aarde. Een mooi voorbeeld van een ecologisch stadsontwerp zijn de Supertrees: enorme metalen constructies waar een heel scala van planten op groeit (Afbeelding 3). Want waar voldoende ruimte en voedsel is, komen de dieren en planten vanzelf.

Afbeelding 3. Supertrees in Singapore Bron:https://www.reddit.com/r/pics/comments/2e23i5/singapores_amazing_walkway_through_supertrees/

In de transitie naar een duurzame samenleving is het van belang dat we onze alsmaar groeiende steden ontwerpen op een duurzame manier. Naast de prominente rol van infrastructuur en technologie, speelt de natuurlijke omgeving een belangrijke rol. Alleen op deze manier creeëren we steden die leefbaar en duurzaam zijn: steden die in balans staan met de natuur en daarbij behalve voor mensen ook voor ander leven een thuis bieden. In de woorden van David Attenborough “Surely it is our responsibility to do everything within our power to create a planet that provides a home not just for us, but for all life on earth.”

Bronnen

Planet Earth II aflevering ‘Cities’

Chourabi, H., Walker, S., Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K., Pardo, T. A., & Scholl, H. J. (2012). Understanding Smart Cities: An Integrative Framework. https://doi.org/10.1109/HICSS.2012.615

Isaksson, C. (2015). Urbanization, oxidative stress and inflammation: a question of evolving, acclimatizing or coping with urban environmental stress. Functional Ecology, 29(7), 913–923. https://doi.org/10.1111/1365-2435.12477