Kunst en verandering in het museum: “change the system”
Een lampenkap gemaakt met een 3D-printer en paddestoelschimmel, glas van het zand in je achtertuin, mensen die maar 50 cm lang zijn en een telefoon die je zelf kunt repareren. Dit alles is nu te zien in museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. Voor de tentoonstelling ‘Change the System’ heeft het museum een bonte verzameling van kunstwerken en design bij elkaar gebracht. Voor mijn serie over kunst en klimaatverandering heb ik een bezoek gebracht.
Door Nine de Pater
De tentoonstelling
Met de tentoonstelling (die nog te zien is tot 14 januari) wil het museum “het publiek inspireren om door de ogen van creatieve denkers te kijken naar maatschappelijke thema’s”. Dit doen ze aan de hand van drie uitgangspunten: Schaarste, Conflict en Meerstemmigheid. Deze uitgangspunten hebben geleid tot een brede tentoonstelling van allerlei verschillende objecten en concepten. Omdat er zoveel verschillende dingen te zien zijn zal ik er hier slechts een paar uitlichten.
Recycling en upcycling
Veel ontwerpers zijn aan de slag gegaan met het hergebruik van materiaal: recycling en (als het nieuwe product van hogere kwaliteit is) upcycling. Een aantal voorbeelden uit de tentoonstelling waren nieuw textiel van oude kleding,
3D-printers die van oud plastic nieuwe dingen konden maken,
en bloempotten, vazen en tapijten gemaakt van oud textiel.
De ontwerpers gebruikten allemaal vernieuwende technieken die het mogelijk maken om de materialen nog beter te gebruiken. Een bekende, die ook in de tentoonstelling te zien is, is de Fairphone. Dit is een bedrijfje wat telefoons produceert die volledig modulair zijn en daardoor makkelijk te repareren als één van de onderdelen kapot gaat.
Van zand tot glas
Een oplopende schaarste aan wit zand op de wereld inspireerde ontwerpers van Atelier NL om glas te gaan maken van ons eigen zand. Zand (de grondstof van glas) wat toch overal lijkt te zijn, is niet altijd geschikt voor mooi helder glas.
Zand uit Nederland wordt eigenlijk nooit gebruikt voor glasproductie. Het project heeft geresulteerd in een serie van stukjes glas die er allemaal heel verschillend uit zien. Door gebruik te maken van de diversiteit aan zand word het glas uniek. Het doel is om uiteindelijk servies te produceren van lokaal zand.
Om je aan het denken te zetten
Naast ontwerpers die vooral technische oplossingen hebben bedacht waren er ook een paar kunstenaars die meer maatschappijkritische kunst lieten zien. Hier zie je ‘deepwater’ van Studio Wieki Somers.
Ze maakte een vaas waarin een dikke laag olie drijft. Deze verwijst naar een olieramp in 2010 door een ontploffing op het boorplatform Deepwater Horizon (Golf van Mexico). Ze laat een contrast zien tussen verschillende waardes: economische groei tegenover de bron van het leven, water. Andere kunstenaars/ontwerpers benadrukken soortgelijke conflicten.
Iets heel anders: krimp
De tentoonstelling laat niet alleen kunstenaars en ontwerpers zien. Ook conceptuele denkers krijgen de ruimte. Een voorbeeld is het project van Arne Hendrics. Hij heeft een studie gedaan naar het idee dat alle mensen slechts 50 cm groot zouden zijn. Hij speelde met dit idee omdat groei altijd als iets goeds wordt gezien. Maar is dat nodig als me naar onze eigen lengte kijken. Het zou een heleboel ruimte schelen als we wat kleiner zouden zijn. Alleen al leefruimte en de benodigde ruimte voor voedselproductie zal enorm krimpen. Dit klinkt allemaal onrealistisch maar het project is dan ook vooral een aanzet tot discussie over de ruimte die wij als mensen gebruiken.
Change the System?
De naam van de tentoonstelling lijkt in eerste instantie erg radicaal. Maar het blijkt dat de meeste kunstenaars niet een verandering van systeem willen laten zien of veroorzaken. De meeste ontwerpers en kunstenaars laten manieren zien om kleine veranderingen binnen het systeem te realiseren, zoals verbetering van recycling en techniek.
Het museum zet zelf al de eerste stap met deze verandering. Met het programma Change the Foodsystem hebben ze hun restaurant en espressobar al helemaal verduurzaamd. Cappuccino’s zijn er alleen nog maar met soja, amandel, haver en rijstmelk. Verder staan er insecten en seizoensgroenten op het menu. Een goede plek om de tentoonstelling na te praten en even te denken over wat ik zelf aan een systeem kan veranderen.
Dit was een uitstapje in mijn serie over kunst en klimaatverandering. In deel 1 schreef ik over activisme en kunstenaars. In het volgende deel ga ik weer de diepte in en laat ik zien hoe kunstenaars klimaatverandering heel dichtbij kunnen brengen. Het laatste deel laat zien hoe kunst een belangrijke rol speelt in maatschappelijke veranderingen.
Meer lezen?
De tentoonstelling loopt nog tot 14 januari, meer info:
https://www.boijmans.nl/tentoonstellingen/change-the-system
ook over het krimpproject van Arne Hendricks is meer te lezen op zijn website: