Kernenergie: duurzame uitkomst of gevaarlijke kostenpost?
Een paar weken geleden leek Arjen Lubach in Zondag met Lubach de oplossing gevonden te hebben voor het klimaatprobleem: kernenergie. Lubach refereerde in de uitzending naar het laatste rapport van het VN-Klimaatpanel, oftewel het IPCC. In dit rapport werd gesteld dat de opwarming van de aarde zich maximaal moet beperken tot 1,5 graad, om het risico op natuurrampen te voorkomen. Dit verder beperken van de opwarming van de aarde gaat echter niet zomaar. Zou kernenergie dé oplossing kunnen zijn? Wij zetten de voor- en tegenargumenten op een rij.
Door: Emma van der Sloot en Gwen Aartsma
Zondag met Lubach
Het satirische nieuwsprogramma Zondag met Lubach trekt elke week rond de 1 miljoen kijkers op de Nederlandse televisie (1). Daarnaast worden de items via Youtube nog eens door duizenden mensen bekeken. Dit grote bereik van Lubach kan ervoor zorgen dat de uitzendingen het publieke debat beïnvloeden, zoals in de week na het item over kernenergie gebeurde. Google laat een enorme piek zien in het aantal zoekopdrachten naar kernenergie vanaf 4 november 2018, de dag van Lubachs uitzending. De dag erna gooit Klaas Dijkhoff van de VVD een proefballonnetje op in Nieuwsuur, waarmee het onderwerp ook op de politieke agenda in Den Haag werd geplaatst. Binnen een week tijd is kernenergie daarmee verworden tot een veelbesproken onderwerp.
Afbeelding 1. Met dank aan Lubach: Kernenergie zit weer in ons hoofd. Zoektrend voor het woord ‘Kernenergie’ de afgelopen 5 jaar op Google. Bron: Google trends.
Wat is kernenergie?
In het kort is kernenergie de energie die vrijkomt bij het splitsen van atomen (2). De grondstof die hiervoor nodig is is uranium, een radioactieve stof die van zichzelf energie produceert. Niet al het uranium is echter splijtbaar: helaas maar 0,7%. Om de energie uit het splitsingsproces bruikbaar en rendabel te maken, moet het uranium eerst verrijkt worden. Uit dit proces blijft een restproduct over, verarmd uranium, wat hoog ontvlambaar is en schadelijk voor de gezondheid. Het verrijkte uranium wordt in een kerncentrale omgezet tot energie. Hieruit komt gevaarlijk radioactief kernafval voort dat vanwege de hitte eerst 3 jaar gekoeld moet worden voor het vervoerd kan worden voor opslag.
De voorstanders
Laten we beginnen met de argumenten vóór het opwekken van kernenergie:
Schoon, goedkoop en snel. De VVD is voor kernenergie, mits het veilig is voor omwonenden van de centrales. Volgens de partij is kernenergie een “schone en relatief goedkope energiebron” (3). De reden dat kernenergie schoon wordt genoemd, is het uitblijven van CO2 uitstoot – een van de belangrijkste oorzaken van de opwarming van de aarde. Naast de VVD zijn ook het CDA, de PVV en Forum voor Democratie positief over kernenergie (4). Opwarming van de aarde is een feit en het gaat snel. Dus we moeten snel iets doen. De groei van zonne- en windenergie gaat erg langzaam. Inmiddels is 6,6% van ons energiegebruik voorzien van hernieuwbare energie (5). Onze hoop verleggen naar een andere energiebron zou een oplossing kunnen zijn.
We moeten van het gas af. Na de Tweede Wereldoorlog werd het ontdekte gas in de Nederlandse bodem als enorme uitkomst gezien. Zo hoefden er namelijk geen kerncentrales gebouwd te worden, die omstreden waren na de bommen op Hiroshima en Nagasaki aan het einde van de Tweede Wereldoorlog (6). De NAM werd opgericht (door Shell en Esso) en de discussie rondom kernenergie kon worden gestopt. Nu, in 2018, is juist het gebruiken van gas omstreden. In 2030 wil de Nederlandse regering de winning van gas zelfs helemaal tot een einde brengen (7). Het gebruik van kernenergie lijkt daarom een valide punt te zijn. Waar gaan we anders onze energie vandaan halen?
Afhankelijkheid externe factoren. Kernenergie is altijd werkzaam. Bij zowel zonnepanelen als windmolens is men afhankelijk van externe factoren zoals zon en wind om energie op te wekken. Bij kernenergie is dit, volgens Lubach, niet het geval.
Het is relatief veilig. De ramp bij de kerncentrale Fukushima in maart 2011, ontstond door een enorme aardbeving (8). Hierop volgde een tsunami waardoor de kerncentrale ontplofte. Hierbij is één dode gevallen. Bij de ramp in Tsjernobyl in 1986, was dit anders: hier zijn zeker 62 mensen omgekomen en kunnen er nog 4000 mensen sterven aan de gevolgen van kanker door de straling die is vrijgekomen (9). Andere energiebronnen kennen een hoger aantal doden in vergelijking met kernenergie. Zo komen per terawattuur 161 mensen om bij het mijnen van steenkool, en 36 bij het boren van olie (10). Een ander argument aangedragen door Lubach, is de leeftijd van de kerncentrales betrokken bij de kernrampen. De centrales die we nu zouden bouwen, zijn een stuk moderner dan de centrales in Tsjernobyl en Fukushima.
Kernafval is minder gevaarlijk dan men denkt. Het Nederlands hoogradioactief kernafval wordt opgeslagen in de Zeeuwse gemeente Borsele. Er blijft maar weinig afval over na het produceren van kernenergie terwijl andere energiebronnen hun ‘afval’ in grote getalen uitstoten in de lucht, namelijk in de vorm van CO2.
De tegenstanders
Ondanks de vele argumenten vóór, zijn er ook tegenargumenten voor het opwekken van kernenergie. We geven hier een overzicht:
De bouw van een kerncentrale duurt lang. Voordat een kerncentrale gebouwd is, zijn we tien jaar verder. Tegenstanders stellen daarom dat er in de tussentijd beter geïnvesteerd kan worden in andere vormen van energie, zoals zonne- en windenergie. Ook zijn de kosten van het bouwen zo hoog dat er eerst veel subsidie nodig is om de bouw echt te realiseren (11). Dit kan het proces aanzienlijk vertragen. En ook niet onbelangrijk: er lijken geen energieleveranciers te zijn die nieuwe kerncentrales als rendabel en realistisch zien (12). Het argument ‘snel’ lijkt dus niet helemaal te kloppen.
Zo goedkoop is het niet. Als alle kosten meegenomen worden (ook wel levelized costs genoemd) is kernenergie toch niet zo heel goedkoop (13). De kosten per MegaWattuur liggen voor windenergie op €25 tot €50, voor gas op €35 – €66, voor zonne-energie op €36 – €45 en voor kernenergie op €94 – €154 (14). En hier zijn nog niet de mogelijke kosten meegerekend voor wanneer er een ramp zou plaatsvinden. Bij Fukushima liggen deze namelijk op 200 miljard euro (15). Daarnaast blijven de kosten voor hernieuwbare energie dalen (16).
Kernenergie werkt helemaal niet altijd. Kernenergie is wel degelijk afhankelijk van externe factoren. In België is dit nu een groot probleem (17). Veel reactoren zijn buiten werking gesteld door onder andere lekkage en betonrot.
Het is wel degelijk gevaarlijk. Uranium is radioactief, waardoor het afval gevaarlijk is voor mensen (2). Het radioactieve afval brengt daarnaast nog andere nadelen met zich mee, zoals de kosten voor een veilige opslag (8 miljard in België), de kans op nucleaire ongelukken of gerichte aanvallen op de opslag. Ook blijft het afval lang bestaan, namelijk 240.000 jaar (18). Daarnaast wordt er gesproken over weinig doden bij de rampen, maar hierbij wordt niet gedacht aan de grote onbewoonbare gebieden als gevolg van de ramp. In Fukushima moesten 160.000 mensen geëvacueerd worden en 2000 mensen zijn door indirecte gevolgen gestorven. Dat is toch wat ernstiger dan ‘één dode’.
Het mijnen van uranium. De grondstof van kernenergie, uranium, komt uit verschillende landen. Het mijnen van deze grondstof heeft vaak enorme, schrijnende gevolgen voor de bevolking (19). Zo zijn er gezondheidsproblemen ontstaan die voor het mijnen niet aan de orde waren: één op de vier oud-werknemers van de mijnen lijdt aan ernstige medische klachten. Ook vinden kidnappingen plaats en worden zelfmoordaanslagen gepleegd, raakt het water op en is er veel vervuiling en afval. Ondertussen wordt er veel verdiend aan het uranium, maar helaas niet door de bevolking. Die blijven in zware armoede leven.
Volgende generaties. Kernafval is moeilijk af te breken en is pas na 240.000 jaar niet meer gevaarlijk voor mensen (18). Door kernenergie te gebruiken kunnen we de volgende generatie dus opzadelen met de problemen die kernafval met zich meebrengt. Duurzaamheid draait juist om volgende generaties, namelijk ‘ontwikkeling zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen’ (20).
Eindstand
Zoals elke duurzame kwestie is ook deze niet makkelijk. Uit de standpunten blijkt dat er vele argumenten zijn, zowel voor als tegen kernenergie. Waar de voorstanders voor kernenergie vooral bepleiten dat het de meest duurzame weg is omdat er bij kernenergie geen uitstoot is, kijken de tegenstanders van kernenergie vooral naar de (gevaarlijke) effecten op de lange termijn. Daarnaast stellen tegenstanders dat de kosten van het bouwen van een kerncentrale relatief hoog zijn.
Kernenergie lijkt wellicht een goede oplossing op de korte termijn. Bij het opwekken komt geen CO2 vrij, waardoor de beperking tot maximaal 1,5 graad opwarming van de aarde van het VN-verdrag behaald kan worden. Echter, doordat een nieuwe kerncentrale pas over tien jaar klaar is, kunnen we ons afvragen of dit wel een goede oplossing is op de korte termijn. Daarnaast blijkt uit de voor- en tegenargumenten dat er meer argumenten tegen zijn. En ook houden niet alle voorargumenten stand. Wel kan er natuurlijk per persoon een ander gewicht aan elk argument worden gehangen. Onze mening: de kosten die komen kijken bij het bouwen van een kerncentrale kunnen, vanwege alle nadelen, wellicht beter geïnvesteerd worden in alternatieve vormen van energie, zoals zonne- en windenergie.
Bronnen:
1) TV Kijkcijfers Lubach
https://kijkonderzoek.nl/component/com_kijkcijfers/Itemid,133/file,w1-0-0-p
2) Wise Nederland – De kernenergie cyclus https://wisenederland.nl/kernenergie/de-kernenergie-cyclus
3) Standpunten VVD over kernenergie https://www.vvd.nl/standpunten/kernenergie/
4) NOS – Kernenergie is in politiek Den-Haag terug van weggeweest https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2258208-kernenergie-is-in-politiek-den-haag-terug-van-weggeweest.html
5) CBS – Aandeel hernieuwbare energie naar 6,6 procent https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/22/aandeel-hernieuwbare-energie-naar-6-6-procent
6) De kernrampen Hiroshima en Nagasaki
http://www.kernenergieinnederland.nl/node/776
7) Rijksoverheid – Kabinet: einde aan gaswinning in Groningen https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/03/29/kabinet-einde-aan-gaswinning-in-groningen
8) World-nuclear – De ramp bij kerncentrale Fukushima http://www.world-nuclear.org/information-library/safety-and-security/safety-of-plants/fukushima-accident.aspx
9) Zondag met Lubach – Kernenergie https://www.youtube.com/watch?v=YjFWiMJdotM
10) De dagelijkse standaard: Aantal doden per energiebron https://www.dagelijksestandaard.nl/2011/03/aantal-doden-per-energiebron-per-twh-kernergie-veiligste-van-allemaal/
11) Volkskrant – Een tweede Nederlandse kerncentrale de argumenten voor en tegen op een rijtje https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-tweede-nederlandse-kerncentrale-de-argumenten-voor-en-tegen-op-een-rij~b2b61415/
12) AD – Energiereuzen fileren VVD voorstel voor nieuwe kerncentrales https://www.ad.nl/economie/energiereuzen-fileren-vvd-voorstel-voor-nieuwe-kerncentrales~a93c015e/
13) Wise Nederland – De kosten van kernenergie https://wisenederland.nl/sites/default/files/images/De%20kosten%20van%20kernenergie%20november%202018.pdf
14) Lazard – Perspective levelized cost of energy
https://www.lazard.com/perspective/levelized-cost-of-energy-2017/
15) Wise Nederland over kernenergie https://youtu.be/F_zI8P428BI
16) Fluxenergie – Kosten duurzame energie dalen steeds verder https://www.fluxenergie.nl/kosten-duurzame-energie-dalen-steeds-ve/
18) Wise Nederland – De gevaren van kernenergie https://wisenederland.nl/kernenergie/gevaren-van-kernenergie
19) de Correspondent – De verwoestende gevolgen van het mijnen van uranium https://decorrespondent.nl/3637/in-dit-dorp-zag-ik-de-verwoestende-gevolgen-van-het-uranium-dat-in-onze-kerncentrales-wordt-verwerkt/1502982495916-cb583f5f
20) IISD – Duurzaamheid draait op onze volgende generaties
https://www.iisd.org/topic/sustainable-development