(Plantaardige) melk: goed voor elk?
Tegenwoordig kun je in ieder koffietentje dat een beetje met de tijd meegaat je cappuccino met soja- of havermelk bestellen. Terwijl dit een aantal jaar geleden nauwelijks verkrijgbaar was, wordt nu één op de tien warme drankjes besteld met alternatieve, plantbased melk. Ooit was dit wel anders. Ik weet nog dat ik tussen de middag altijd een glas melk voorgeschoteld kreeg. “Melk is goed voor elk”, zeiden mijn ouders dan.
Door: Justine Amelung
Van nature lactose-intolerant?
In Europa is melk al eeuwen een belangrijk onderdeel van ons dieet, maar wij zijn de uitzondering, niet de regel. Zo zijn grote delen van Afrika en Azië lactose-intolerant. Dit roept de vraag op of mensen melk überhaupt wel nodig hebben, zoals jarenlang door de industrie is geroepen.
Genetisch gezien zijn mensen lactose-intolerant, maar omdat we duizenden jaren geleden koeien zijn gaan temmen, zijn de genen van Europeanen gemuteerd. Hierdoor kunnen we nu zonder problemen een glas melk achteroverslaan, terwijl dit voor 2/3e van de rest van de wereld buikkrampen betekent.
Kritiek op de zuivelindustrie
Hoewel er geen harde bewijzen zijn dat koemelk ongezond is, lijkt het langzaam zijn populariteit te verliezen. De zuivelindustrie heeft veel kritiek te verduren gekregen. Naast de slechte omstandigheden waarin dieren in de bio-industrie leven, is de uitstoot van broeikasgassen ook aanzienlijk hoger dan bij plantaardige melk. Dit komt vooral door de uitstoot van methaangassen, die vrijkomen door scheten en boeren van koeien. Methaan staat op de tweede plaats als het gaat om de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer, na CO2.
Plantaardige keuze is reuze
Niet zo gek dus dat steeds meer mensen kiezen voor een glaasje plantaardige melk. Aan keuze geen gebrek: er bestaat melk gemaakt van amandel, rijst, cashew, kokos, hennep, hazelnoot, quinoa. Noem een noot of graan en er ligt een melk van in de supermarkt. Maar welke van deze is het meest duurzaam?
Hoewel alle plantaardige melksoorten beter voor de planeet zijn dan dierlijke melk, bestaat er een groot verschil tussen melk gemaakt van noten en granen (zie afbeelding). Je kan bijvoorbeeld amandelmelk beter links laten liggen. Eén glas amandelmelk heeft namelijk 74 liter water nodig; in vergelijking tot soja- of havermelk, die beide minder dan 20 liter nodig hebben. Daarbij komen de meeste amandelen uit Californië, waar de teelt 10% van het waterverbruik opslurpt. De beste keuze, zo blijkt uit verschillende onderzoeken, is havermelk. Haver kan bijna overal worden verbouwd, heeft het minste land en water nodig en de productie stoot ook de minste broeikasgassen uit.
Is moedermelk lactose-vrij? Vanaf de geboorte voeden alle zoogdieren melk aan hun nakomelingen. Waar haal je dan vandaan dat we genetisch lactose- intolerant zijn? Heb je een les overgeslagen ?
Zelfs nu nog, adviseren artsen moeders om hun kinderen de borst aan te bieden. Het sterkt het immuunsysteem en voorkomt diverse allergieën. Dat er sprake is van lactose- intolerantie komt voort uit het tekort aan melk in landen waar de moeders geen tijd krijgen/nemen voor borstvoeding. Veelal minder industriële en onderontwikkelde landen. Ontwikkelende economieën importeren Nederlandse melkproducten om kinderen te voeden. Als 2/3 van de aardbevolking werkelijk lactose-intolerant zou zijn, had Nederland geen afzetmarkt. En die houden we heus niet kunstmatig in stand als de melk werkelijk tot kramp zou leiden. Wellicht zit het eerder in dezelfde hoek als onze voorliefde voor drop, ongekend maakt ongeliefd.
Het commentaar “Heb je een les overgeslagen ?” is hier nogal ironisch.
Vrijwel alle zoogdieren maken namelijk in hun jeugd (de ‘babytijd’) lactase aan, een enzym om melk af te kunnen breken voor de voedingsstoffen. Vrijwel alle zoogdieren raken echter lactase weer kwijt na hun babytijd. Zo ook het overgrote gedeelte van de mensen – serieus dus +/- 2/3 van de wereldbevolking.
De westerse wereld heeft gemiddeld een hoog percentage van mensen met een genetische afwijking waarmee ze wél hun hele leven lactase aanmaken. De theorie is dat dit te maken heeft met de millenia waarin geiten, koeien en andere melk-producerende dieren werden gehouden. Dergelijke melk-producerende dieren werden niet of véél minder gehouden in Azië, Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika en Afrika. (Ik geloof dat het er dan wel weer dergelijke dieren werden gehouden in het Midden-Oosten).
Bedankt voor ’t artikel. Ik erger me bij de ‘namaakmelk’ alleen nog aan die metalen/zilverfolie-achtige folie aan de binnenkant van het pak. Volgens mij is dat veel milieubelastender dan het plastic aan de binnenkant van melkpakken waar ook nog eens een recyclemogelijkheid voor is.
Weet u hoezeer dit de duurzaamheid van het hele product beïnvloedt?