COP28: Welke goede klimaatvoornemens zijn er gemaakt?
“Happy new year!” Met deze specifieke woorden hebben wij afgelopen weekend allemaal het nieuwe jaar ingeluid. Daarmee leggen we er al meteen veel druk op. Elk jaar beginnen we op dag één met goede voornemens, hopend op groei. Het moet beter zijn dan het jaar ervoor. Maar wat zijn de nieuwe voornemens voor het klimaat het komende jaar? In dit artikel leg ik je uit wat er allemaal is afgesproken tijdens de VN-klimaattop COP28.
Terugblik naar 2023
Voordat we naar de voornemens van het nieuwe jaar kijken, moeten we eerst terugblikken naar het vorige jaar. Het jaar 2023 was getekend door de catastrofale gevolgen van de klimaatcrisis. Van bosbranden in Canada en Argentinië tot overstromingen in het Indiase subcontinent, Kameroen en Libië. Overal ter wereld hadden mensen te maken met temperaturen die hun weerga niet kenden. Er was een storm in Myanmar en daarnaast zijn Japan, Guam, de Filipijnen en Taiwan allemaal getroffen door een tropische cycloon. De lijst is eindeloos.
De VN-klimaattop COP28
Nog niet zo heel lang geleden, vorig jaar december, vond de historische COP28 plaats in Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. Dit was dé klimaattop waarin de gevolgen van klimaatverandering meer dan zichtbaar waren en echt besproken werden.
COP staat voor de “Conference of the Parties” en is de jaarlijkse klimaattop waar wereldleiders bij elkaar komen om over de aanpak van de klimaatcrisis te onderhandelen. De klimaattop verenigt elk jaar alle 198 landen die het VN-Klimaatverdrag hebben geratificeerd. Naast de deelnemende landen zijn ook NGO’s, vakbonden, klimaatwetenschappers, jongerenorganisaties, journalisten en andere belanghebbenden aanwezig om deel te nemen aan de onderhandelingen en een bepaalde doelgroep te vertegenwoordigen.
Tijdens deze 28e klimaattop werd voor het eerst beoordeeld hoe de landen ervoor staan ten opzichte van de afspraken over emissiereductie die in 2015 in het Akkoord van Parijs zijn gemaakt. Hoe de landen er nu voor staan wordt ook wel de “global stocktake” genoemd. Het belangrijkste doel van COP28 was om terug te blikken naar de afgelopen jaren sinds het Parijs Akkoord. Tegelijkertijd moeten we vooruitblikken om de wereldwijde temperatuurstijging op lange termijn te beperken tot 1,5 graden Celsius. Hiervoor worden afspraken gemaakt die ervoor moeten zorgen dat de gevolgen van de opwarming van de aarde beperkt en uiteindelijk ook verminderd worden.
Weg met fossiele brandstoffen
Maar wat is er nou echt gebeurd? Voor het eerst in de geschiedenis heeft de wereld de olifant in de kamer aangepakt: fossiele brandstoffen. Na 27 klimaattoppen de kernoorzaak van de klimaatcrisis onbenoemd te laten, is er op COP28 het signaal afgegeven dat het einde van het gebruik van fossiele brandstoffen in zicht is. De 198 landen hebben onderhandeld over de mogelijke klimaatovereenkomst. Deze roept de wereld op om af te stappen van fossiele brandstoffen met een reeks maatregelen die zijn geïntroduceerd in het document. Dit klinkt misschien niet als een enorme mijlpaal, maar het is de eerste keer ooit dat een tekst op de klimaattop zo openhartig is over de noodzaak om te stoppen met fossiele brandstoffen.
Hoewel dit hoopvol is, is “geleidelijk verminderen” niet helemaal de “volledig stopzetten” formulering waar 137 landen, waaronder Canada, Chili, Noorwegen en Tuvalu, voor hadden gestreden. Met de formulering van “geleidelijk verminderen” mogen er nog steeds wat fossiele brandstoffen worden gebruikt. Dit geldt vooral in sectoren waar op dit moment nog geen alternatief voor is, zoals de luchtvaart.
“Even the once unyielding fossil fuel giants and petrostates are now witnessing the inevitable – a world that’s free of their toxic grip.”
– Omar Elmawi, van Africa Movement Building Space
Meer duurzame energie en compensatie van klimaatschade
Naast de afspraak over fossiele brandstoffen, is er afgesproken om het aandeel duurzame energie wereldwijd te verdrievoudigen. De wereldleiders hebben op de eerste dag van de klimaattop de spits afgebeten met een doorbraak in het al eerder besproken verlies- en schadefonds. Dit is het aller eerste fonds dat bedoeld is om de onomkeerbare gevolgen van de klimaatcrisis te betalen in arme en kwetsbare landen. De onderhandelingen om een schadefonds op te richten was een van de grootste prestaties op de klimaattop van 2022 – COP27. Tijdens de afgelopen klimaattop in Dubai zijn alle landen akkoord gegaan met de oprichting van het fonds. Dit was een belangrijke voorwaarde van arme landen om aan boord te blijven bij de VN-klimaattoppen.
Hoewel het een succes is dat het verlies- en schadefonds wordt opgezet, zijn er een paar belangrijke punten nog niet opgelost. Wie zal er bijdragen aan het fonds? In welke verhouding gaat dat gebeuren? En wie krijgt er uiteindelijk toegang tot het fonds? Op deze vragen is in Dubai geen overeenstemming bereikt.
Wie moet er betalen?
Wie moet betalen is in principe helder: als arme landen steun nodig hebben, zal die steun van de rijke landen moeten komen. Dit was al afgesproken in 1992 toen het VN klimaatverdrag werd opgericht. Het probleem hier is dat de indeling van rijke landen en ontwikkelingslanden sindsdien nooit is geactualiseerd. De economische verhoudingen op de wereld zijn sterk veranderd in de afgelopen jaren. China is ‘s werelds tweede economie, Qatar is per inwoner rijker dan de VS, en Zuid-Korea is Japan al voorbij gevlogen als het gaat om welvaart. Toch vallen deze landen nog steeds in de categorie ontwikkelingslanden volgens het verdrag uit 1992.
Voor nu is er een eenmalig startbedrag gekomen uit de onderhandelingen en kan het fonds van start. De EU heeft onder andere 225 miljoen euro bijgedragen en de Verenigde Arabische Emiraten omgerekend 92 miljoen euro. Om het probleem rond de financiering echt op te lossen, moet er eerst een actualisering komen van de indeling in de groep ontwikkelingslanden en de groep landen die zullen bijdragen aan het fonds.
Er zijn dus twee historische uitkomsten zo aan het einde van 2023. Is het perfect? Nee. Is het genoeg om het tij te keren? Ook niet. Maar het geeft ons wel hoop voor wat er dit jaar komt.
Wat komt er na COP28? Een vooruitblik naar 2024 en de volgende klimaattoppen
De onderhandelingen die plaatsvonden tijdens COP28 hebben de weg vrijgemaakt voor een nieuw tijdperk om het Akkoord van Parijs in praktijk te brengen. Tijdens de klimaattop zijn al een aantal volgende stappen afgesproken waar alle landen zich aan moeten houden. Zo worden er dit jaar rapportage- en evaluatie-instrumenten ontwikkeld zodat iedereen deze kan gebruiken voor transparantie.
Daarnaast is er ook erkend dat we ook een cruciale periode van twee jaar, tot aan COP30, ingaan. In het licht van de omvang en het kritische karakter van de klimaatcrisis zijn regeringen verplicht om tijdens COP29 een nieuwe doelstelling voor klimaatfinanciering vast te stellen. Bovendien moeten ze bijgewerkte NDC’s (Nationally Determined Contribution) klaar hebben voor COP30. Deze houden rekening met de hele economie, pakken alle broeikasgassen aan en zijn in perfecte harmonie met de temperatuur-doelstelling van 1,5°C.
“We moeten beginnen met ervoor te zorgen dat het Akkoord van Parijs werkt. Al onze toezeggingen, of het nu gaat om financiering, aanpassing of beperking, moeten in lijn zijn met het doel van een wereld van 1,5°C.”
– Simon Stiell, UN Climate Change Executive Secretary
Duurzame voornemens na aanleiding van COP28 die wij zelf kunnen aannemen
Om de dreigende problemen veroorzaakt door klimaatverandering aan te pakken, moeten mensen en gemeenschappen elk hun steentje bijdragen. In onze gezamenlijke inspanningen om een wereld te creëren die zowel veerkrachtiger als ecologisch bewuster is, kunnen duurzame resoluties een grote invloed hebben. Eén voornemen is om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld door energie-efficiënte praktijken, duurzaam transport en hernieuwbare energiebronnen te omarmen. Duurzame consumptie is een ander belangrijk aspect. Hierbij worden we aangespoord om bewuste keuzes te maken bij het kopen van goederen en te kiezen voor producten die prioriteit geven aan de planeet.
Verder zijn het streven naar waterbesparing, het ondersteunen van herbebossing initiatieven en het pleiten voor beleid voor hernieuwbare energie belangrijke acties die kunnen bijdragen aan een gezondere en duurzamere toekomst. Door deze resoluties collectief te omarmen, kunnen we de weg vrijmaken voor positieve milieuveranderingen in 2024 en daarna.
Mijn eigen voornemens
Mijn voornemens voor 2024 zijn om niet op te geven en te blijven strijden voor een duurzame wereld voor onze generatie. We zitten nog steeds in deze race. Op naar een wereld waarin de klimaatcrisis steeds kleiner wordt! Onze stem wordt veel groter en we hebben steeds meer invloed. Doen jullie mee?
En over goede voornemens gesproken: check ook ons artikel over de goede voornemens van onze schrijvers.