Waarom jij vanaf nu van onkruid gaat houden
Als je om je heen kijkt, is eigenlijk overal groen te vinden. Bijvoorbeeld tussen de stoeptegels of tussen de voegen van de muur. De meeste mensen zien dit onkruid liever zo snel mogelijk verdwijnen. Maar ook deze plantjes hebben een toegevoegde waarde aan onze biodiversiteit. Onkruid is stadsnatuur, of zoals de hortus uit Leiden ze heeft gedoopt: stoepplantjes. Ze kunnen een belangrijke rol spelen in de temperatuur en waterregeling binnen onze stedelijke gebieden.
Waarom is in de stad groeien zo lastig?
Het stedelijke gebied is zoals je kan voorstellen heel anders voor planten om in te groeien dan de Nederlandse natuurgebieden. Er zijn een aantal factoren die het lastiger maken voor de Nederlandse planten om hier te settelen. Het is ten eerste een stuk warmer in de steden dan daarbuiten. Door al dat asfalt en de hoge gebouwen, blijft de warmte langer hangen. Dit noemen we een ‘urban heat island’ (UHI). Het is in Nederlandse steden gemiddeld 2 graden Celsius warmer dan in het landelijke gebied. Op zomerse dagen kan dit zelfs oplopen tot wel 8 graden Celsius verschil (Atlas Leefomgeving). Daarnaast is de stad eigenlijk een heel rotsachtig gebied. Met al die bestrating en bebouwing lijkt het hier voor planten meer op de Alpen dan op de vlakke Nederlandse natuur. Dat maakt het verkrijgen van water dan weer erg lastig. Ook is de luchtkwaliteit in de stad vaak erg slecht. Net als warmte, blijven ook al die uitlaatgassen van auto’s tussen de gebouwen hangen. Tot slot, er is veel fragmentatie in de stad. De kleine stukjes waar planten wel kunnen leven, liggen vaak ver uit elkaar. Die stukjes zijn dus bijvoorbeeld de voegen waar de tegels net niet goed aansluiten, boomspiegels, of bermen langs de weg. Om die stukjes mini habitat te bereiken, moeten de planten ook nog innovatief zijn in hun manier van verspreiden.
Wat voor planten kunnen er dan toch groeien?
De planten die in onze steden groeien, zijn van origine meestal helemaal niet Nederlands. Ze moeten kunnen overleven in deze warme, rotsachtige, droge gebieden. Een kenmerk waardoor planten makkelijker kunnen settelen in de stedelijke gebieden, is door klein te zijn. Hierdoor hebben ze minder water nodig en hebben ze ook minder last van de warmte. Een voorbeeld hiervan is de Gehoornde klaverzuring, die je kan vinden langs de randen van gebouwen. Een groot aantal van de stadsplanten komt uit rotsachtige gebieden, zoals de Alpen. Deze planten kunnen bijvoorbeeld in de muren van gebouwen groeien, zoals het zeldzame Muurleeuwenbekje. In de meeste gevallen zijn onze stadsplanten uitkomsten uit warmere zuidelijke gebieden. Het zijn van origine Mediterrane planten. Bijvoorbeeld de Wolfsmelk, die je vooral vindt rond boomspiegels.
En waarom zijn die planten zo belangrijk?
Deze stadsplanten lijken dus al aangepast aan het warmere, drogere klimaat dat Nederland gaat krijgen door klimaatverandering. Vanuit de stedelijke eilandjes waar ze nu leven, kunnen ze zich straks verder verspreiden, zodra het buiten de steden ook warmer wordt. Zo blijft de natuur veerkrachtig.
Maar ook nu al dragen de planten veel bij aan het klimaat in de stad. Zij die het urban heat island kunnen overleven, dragen tegelijk ook bij aan het afkoelen van de stad. Dat is maar al te fijn, want ook mensen kunnen flink last hebben van die warmte. Hoe meer groen in een stad, hoe koeler het er wordt. Verder helpen planten tussen tegels en in bermen met de afvoer van water, wat extra fijn is nu we steeds meer extreem weer krijgen. Ook helpen de stadsplanten met het reinigen van de lucht. En het zijn biodiversiteits eilandjes in een laag biodivers gebied. Op die planten komen weer insecten af, die vervolgens ook weer dienen als voedsel voor bijvoorbeeld vogels. Een win-win-win situatie.
Dus laat dat plantje voor je voordeur lekker staan, en weg met die negatieve connotaties rondom stoepplantjes. ‘Onkruid’ is namelijk ook maar een mening.
Gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata), Muurleeuwenbekje (Cymbalaria muralis)
Wolfsmelk (Euphorbia cyparissias)
Wil je meer onderbelichte thema’s binnen de klimaatdiscussie leren kennen? Lees dan een aantal van deze artikelen: