Van Kipknager tot Komkommerkanjer: waarom ik één maand zonder vlees en vis leef

In oktober ga ik uitsluitend vegetarisch eten. Anders gezegd: ik eet die maand noch vlees, noch vis.

Maar ik houd helemaal niet van komkommer… Wat bezielt me?

Door Max Muller

Waarom een vegetarisch dieet duurzaam is

Je kan je misschien beter afvragen wat me de voorgaande jaren van mijn leven bezielde. De negatieve impact van de vleesindustrie op ecosystemen en klimaatverandering is welbekend. Voor degenen die nog niet zijn doodgegooid met de nodige confronterende feiten volgt hier nog een kleine samenvatting:

De veeteelt zorgt volgens de FAO (Food and Agriculture Organisation of the UN) voor meer dan 14% van de antropogene, dus door de mens veroorzaakte, uitstoot van CO2-equivalente broeikasgassen [1] en heeft daarmee een groter aandeel in klimaatverandering dan de wereldwijde transportsector. Verreweg de belangrijkste veroorzaker van de verwoesting van het regenwoud in de Amazone is de vleesindustrie [2]. Iedere dag wordt wereldwijd meer dan 80.000 are aan regenwoud in de wereld – ofwel: bijna 5.000 voetbalvelden – gekapt [3].

Deze en vele andere feiten kun je vinden via de factsheet van de website van Cowspiracy, een film die ik een tijdje geleden heb gezien [4]. Hoewel niet alle grond die momenteel voor de veeteelt gebruikt wordt geschikt is voor het cultiveren van voedselgewassen, moge het duidelijk zijn: het overstappen op een vegetarisch dieet is een effectieve stap richting het tegengaan van klimaatverandering [5] en de vernieling van regenwouden en andere bossen, met alle gevolgen van dien [6].

 

Waarom niet eerder?

Momenteel ben ik al 24 jaar. Ik ben vrij veel bezig met (voornamelijk ecologische) duurzaamheid. Opstellen over walvisvangst, het vak “Bedreigde Aarde” aan de UU, “Cowspiracy”, “Okja” [15], aansporingen van vegetariërs, virtual reality films over dierenleed [7] in megastallen: ze hebben allemaal de revue gepasseerd. En toch bleef ik vrolijk (want dat ben ik meestal wanneer ik op een halfgare biefstuk kauw) vlees eten. Alleen Arjen Lubach wist me ervan te overtuigen Team Iets-Minder-Vlees [8] te steunen door één keer per week geen vlees te eten.

Je zou dus kunnen stellen dat ik vrij traag op gang ben gekomen. Waarom?

Waarschijnlijk heeft mijn eigen uitstelgedrag hier een rol in gespeeld. Het blijft moeilijk om nieuwe gewoontes, hoe simpel ook, aan te leren. Gemiddeld duurt dat zo’n 2 maanden [9]. Het overstappen op een vegetarische levensstijl is veel ingrijpender dan een kleine verandering als het geregeld opmaken van je bed. Het vergt het doorbreken van 24 jaar aan gewenning.

Dit wordt ongetwijfeld versterkt door het feit dat weinig mensen uit mijn naaste omgeving vegetariër zijn. Daarnaast kleeft er voor sommigen niet altijd een positief imago aan vegetariërs. Voor mij komt het woord “vegetariër” met een aantal negatieve associaties, waaronder: neurotisch, geiten-wollen-sokken en gezondheidsfreak. Zeg nou zelf: ben jij onverdeeld positief over mensen die vegetarisch eten?

Als dat niet zo is, ben je niet de enige. Zo worden vegetariërs veelal gezien als lastig, pretentieus en arrogant. Ze worden, in ieder geval volgens een studie uit 2011, door velen beschouwd als mensen die zichzelf moreel superieur achten ten opzichte van anderen [10]. Vrouwen beschouwen mannelijke vegetariërs als minder masculien dan hun vleesetende evenknie [11]. Er bestaan zelfs zelfhulpboeken om vegetariërs te helpen met de sociaal-maatschappelijke druk die hun levens lastiger maakt [12].  

 

Een Plan van Aanpak

Ach, het zal wel. Ik ga met frisse tegenzin deze uitdaging aan. Het heeft denk ik weinig zin om me over deze zaken druk te maken. Wat meer helpt is een constructieve kijk.

Het voedingscentrum geeft wat dat betreft bruikbaar advies. Vegetariërs lopen het risico te weinig eiwit, ijzer, vitamine B1 en vitamine B2 naar binnen te krijgen [13], omdat deze stoffen te vinden zijn in vleesproducten.

Om deze deficiënties te compenseren, kun je als vegetariër bijvoorbeeld maar liefst vier eieren per week eten. Ook tofu en noten kunnen dit gebrek grotendeels opvangen. Eigenlijk is het ontbreken van vis misschien wel het moeilijkst te compenseren: het lijkt erop dat alleen visoliecapsules de schade kunnen beperken.

Een maand is eigenlijk te weinig om alle vleesgewoontes te doorbreken. Desondanks denk ik dat dit al een stap in de goede richting is. Door filet americain te vervangen door humus en plakjes gekookte worst te vervangen door olijven, kan je vegetarische snackgewoontes omarmen.

Ook is het in Amsterdam, waar ik woon, relatief makkelijk om jezelf te omringen met mensen die vegetarisch zijn. Er zijn tegenwoordig legio vegetarische restaurants (bijvoorbeeld De Ceuvel, Vegan Junk Food Bar, en SLA) en genoeg groepen waar je terecht kan met vragen over recepten [14]. Daarnaast kun je bij Marqt, De Vegetarische Slager en in steeds meer gewone supermarkten vele vleesvervangers vinden.

En wat betreft die vrouwelijke vooroordelen: tja, wat is er nou masculiener dan een man met een plan?

 

Bronnen

[1] Gerber, P. J., H. Steinfeld, B. Henderson, A. Mottet, C. Opio, J. Dijkman, A. Falcucci and G. Tempio. 2013. Tackling climate change through livestock – a global assessment of emissions and mitigation opportunities. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. 115 pp.

[2] Veiga, J. B., Tourrand, J. F., Poccard-Chapuis, R. and Piketty, M. G. 2002. Cattle ranching in the Amazon Rainforest

[3] Measuring the Daily Destruction of the World’s Rainforests. 2017. Scientific American. https://www.scientificamerican.com/article/earth-talks-daily-destruction/

[4] The Facts, Cowspiracy. http://www.cowspiracy.com/facts/

[5] Wynes, S. and Nicholas, K. A. 2017. The climate mitigation gap: education and government recommendations miss the most effective individual actions. Environmental Research Letters, 9 pp.

[6] Bradford, A. Deforestation: Facts, Causes and Effects, https://www.livescience.com/27692-deforestation.html

[7] Dit is een aanrader. Neem vooral een kijkje bij Viva Las Vegas: https://www.vivalasvegas.nl/onderwijs/

[8] Lubach, A. Vlees. Zondag met Lubach, Seizoen 3. Zie: https://www.youtube.com/watch?v=RXRQNlxN5KY

[9] Lally, P., Jaarsveld, C. H. M. van, Potts, H. W. W., Wardle, J. July 16, 2009. How are Habits formed: Modelling habit formation in the real World. European Journal of Social Psychology, Volume 40, Issue 6: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ejsp.674/abstract

[10] Minson, J. A. and Monin, B. 2011. Do-gooder derogation: Disparaging Morally Motivated to Defuse Anticipated Approach. Social Psychology and Personality Science 3 (2), pp 200 – 207: https://scholar.harvard.edu/files/juliaminson/files/do-gooder_derogation.pdf

[11] Ruby, M. B. and Heine, S.J. 2011. Meat, Morals and Masculinity. Appetite (56), Elsevier. pp 447 – 450: https://foodethics.univie.ac.at/fileadmin/user_upload/p_foodethik/Ruby__M._2011._Meat__morals_and_masculinity.pdf

[12] Adams, C.J. Living Among Meat Eaters: the Vegetarians’ Survival Handbook. 2009. Lantern books.

[13] Voedingscentrum. Hoe eet ik minder vlees? Zie: https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoe-eet-ik-minder-vlees-of-vegetarisch-.aspx

[14] Zie VeggieChallenge Deelnemers op Facebook: https://www.facebook.com/groups/588386644506477/?fref=nf

[15] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Okja