Ondernemen met oog voor de ander in Israël

In de laatste paar decennia is Israël uitgegroeid tot een van de voornaamste technologische machten ter wereld. Met nog geen negen miljoen inwoners heeft Israël bijna 5000 tech-bedrijven. Sisco, Paypal, Google, Facebook en Intel zijn grote bedrijven die hier nieuwe producten ontwikkelen. Israël heeft een vriendelijk klimaat voor startups en voor internationale tech-ondernemingen, waardoor naast Silicon Valley ook Silicon Wadi aan bekendheid wint. Van die duizenden startups zijn er ook circa 800 sociale startups. Dit artikel gaat over hoe een klein land als Israël heeft kunnen uitgroeien tot ‘startup nation’ en welke sociale ondernemers de show stelen.

Door: Jos Hummelen. Foto: Genny.

Jezelf ontwikkelen door te ondernemen 

De Israëlische ambassadeur in Den Haag, Naor Gilon, weet het geheim van het grote aantal startups in Israël: “Het human capital van Israël is de voornaamste reden dat we met stipt op nummer één wereldwijd staan. Immigranten die naar Israël kwamen hadden grote dromen, maar weinig middelen. De overheid maakte zo snel als mogelijk een ecosysteem zodat de drang van immigranten en andere Israeli om te ondernemen niet tegengehouden werd door de randvoorwaarden.” 

Ran Natanzon, hoofd innovatie van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken vult aan: “Onze geschiedenis is een factor, maar er zijn ook hedendaagse factoren die het voor Israeli aantrekkelijk maken om een bedrijf te beginnen. Bijvoorbeeld in de tech, maar ook als sociale ondernemer. Een van die factoren is ons onderwijssysteem: bijna alles is interdisciplinair. Dat was oorspronkelijk niet het ideaal, maar kwam doordat weinig mensen hier naar de universiteit gingen. Om bestaansrecht te verdienen werden opleidingen gecombineerd. Zo kregen ze wél genoeg studenten. Nu willen we niet meer anders en plukken de vruchten.” 

Naor Gilon vervolgt: “Een andere reden is een soort bijvangst. In Israël is er helaas nog steeds dienstplicht. De Israeli Defence Force is een van de meest hightech legers ter wereld. Als je uit het leger komt, neem je die ervaring mee. Daarnaast kun je tijdens je tijd in het leger ook al werken aan het begin van je startup.” Natanzon: “Toch denk ik dat in de Joodse cultuur de belangrijkste reden schuilt. Het zit heel diep in de Joodse cultuur verankerd om een plek beter achter te laten dan je hem hebt aangetroffen, dat geldt zeker ook voor de aarde. Joden – die driekwart van de Israëlische bevolking vormen – zijn van zichzelf gericht op ontwikkeling en dat doe je door te ondernemen.”

Ran Natanzon, werkzaam in Jeruzalem, schetst nog even de kaart: “In Israël heb je overal bovengemiddeld veel start-ups, vaak in de tech. In de grotere steden, zoals Tel Aviv en Jeruzalem, zijn relatief veel sociale startups. Kruisbestuivingen tussen start-ups uit de tech-hoek en sociaal ondernemers zijn ook heel interessant en inspirerend.” De hub in Ber Sheeva richt zich vooral op cyber, Haifa op medische innovaties, Kiryat Shmonee – een hub in het Noorden – vooral op food- en agritech en Jeruzalem op biotech, terwijl Sillicon Wadi alle facetten in huis lijkt te hebben. 

Het plasticprobleem

Het idee uit de Joodse cultuur om de wereld mooier achter te laten zetten veel lokale en nationale ondernemers ook om in daden. Zo is Israël gecommitteerd om de Sustainable Development Goals te behalen. Hierbij is het belangrijk op te merken dat thema’s als duurzaamheid en de energietransitie relatief minder belangrijk zijn in het debat in de Knesset (het Israëlische parlement) en in het maatschappelijke debat. Veiligheid en vrede voeren nog altijd de boventoon. Gilon: “Het debat in Israël is niet te vergelijken met dat in Europa. Wij hebben andere onderwerpen die om prioriteit vragen.” Toch zegt Natanzon: “We begeven ons nu in een hele belangrijke fase. Sociaal ondernemen is een groeiende beweging in Israël. De nieuwe generatie begrijpt dat er verschillende manieren zijn om ‘winst’ te bereiken. Geld spreekt hen minder aan.”

De nieuwe generatie begrijpt dat er verschillende manieren zijn om ‘winst’ te bereiken. Geld spreekt hen minder aan.

Eerder verscheen op Duurzame Student een artikel waarin werd betoogd dat Israël een plasticprobleem heeft. De Israel Union for Environmental Defense (Adam Teva V’Din) meldt dat Israëli’s maar liefst het dubbele van het internationale gemiddelde van plastic afval per persoon produceren. Inmiddels is er besloten: genoeg is genoeg. Van staat tot gemeente en van peuterspeelzaal tot de openbare ruimte, met behulp van accijnzen op plastic en publieke schoonmaakacties is er inmiddels voortgang geboekt. Op sommige Israëlische werkplekken hebben werknemers een foto geplaatst van de Zweedse milieuactiviste Greta Thunberg die er boos uitziet, als een grappige herinnering om wegwerpartikelen te mijden. 

Uiteindelijk zijn deze acties klein bier in vergelijking met wat ondernemers kunnen bewerkstelligen. Gelukkig produceren verschillende Israëlische fabrikanten inmiddels B2B-plastic alternatieven voor consumptiegoederen en verpakkingen. Tipa Sustainable Packaging was een pionier op het gebied van bekroonde composteerbare polymeren die door fabrikanten worden gebruikt voor het verpakken van film en voor wrappers, zakjes en tassen.

TIPA-composteerbare verpakkingsmaterialen worden gebruikt door Google Express-retailers. Ecojo maakt bio-polymere composteerbare tassen, bestek, bekers, afhaalverpakkingen en krantenpapiertjes van grondstoffen zoals palmbladeren en suikerriet. En Solutum ontwikkelt een milieuvriendelijke plastic-achtige verbinding die alleen water nodig heeft om biologisch af te breken.

Digitaal en sociaal ondernemen

Op het snijvlak van digitaal en sociaal ondernemen kom je in Israël direct ‘TechForGood’ tegen. TechForGood maakt gebruik van innovatie, technologie en ondernemingszin om de doelstellingen van de VN op het gebied van duurzame ontwikkeling te bereiken. Hun missie is om belanghebbenden in staat te stellen samen te werken om innovatieve en schaalbare oplossingen te ontwikkelen en te implementeren. Dan gaat het naast innovatie ook over investeren, internationale programma’s en een jaarlijks terugkerende ‘top’: The Israel Impact Summit. 

Op die dag zoeken (jonge) Israëlische ondernemers elkaar op om te netwerken en ideeën te combineren voor een groener en gelijkwaardiger Israël. Natazon Ran voegt toe: “Hoe meer connecties je hebt, hoe meer ideeën er kunnen ontstaan.” Hij weet een mooi verhaal om dat te illustreren. “Er waren twee vrienden die elkaar op meerdere manieren vonden. De een werkte met camera’s, de ander was een dokter. Samen bedachten ze hoe veel kansen het zou bieden als je een camera zou kunnen doorslikken. Inmiddels bestaat dat idee en helpen ze er mensen mee.”

In de top 100 innovaties van Time Magazine staan negen Israëlische innovaties. Een daarvan is de Genny van Watergen. De fysieke uitvinding streeft twee belangrijke doelen na: minder plastic en betere toegang tot schoon drinkwater. Het apparaat, dat eruitziet als een waterkoeler, is een generator die tussen de 25 en 30 liter water per dag kan produceren met behulp van de GENius-technologie van het bedrijf. De generator verzamelt eerst waterdamp in de lucht en koelt vervolgens de lucht af op het dauwpunt, waarna het water een fysische, chemische en biologische behandeling ondergaat, gevolgd door een mineralisatieproces om de smaak en gezonde kwaliteit te behouden.

Wie aan Israël denkt, denkt al gauw aan conflict. Veel mensen associëren het land niet direct met innovatie, technologie of sociaal ondernemen. Maar Naor Gilon en Ran Natanzon pleiten ervoor om Israël te benaderen als ieder ander land: een plek met grote uitdagingen en (sociaal) ondernemers die die uitdagingen niet uit de weg gaan.