Met hetzelfde gemak, gooien we ons eten niet meer in de afvalbak
Sinds het prille bestaan van Duurzame Student in 2008 schrijven (oud-)redacteuren al artikelen over de oorzaken en gevolgen van voedselverspilling en wat jij kunt doen om minder voedsel weg te gooien. Wat blijkt: het onderwerp is nog altijd actueel. Deze week (1 – 7 september) is het namelijk de Verspillingsvrije Week om voedselverspilling in Nederland tegen te gaan.
Door: Madzy Korte
Waarom is het nou zo belangrijk dat iedereen minder eten weggooit? Naast dat je geld bespaart doordat je al je eten opmaakt, verklein je ook je ecologische voetafdruk omdat er geen voedsel voor niets wordt geproduceerd. De cijfers liegen niet: 6 tot 8 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen is gerelateerd aan voedselverspilling. Aangezien we dit al jarenlang weten, ben ik benieuwd of er iets is veranderd op het gebied van voedselverspilling in Nederland. Wat doen we goed en waar is ruimte voor verandering? Spoiler: ook jij hebt daar invloed op!
Consumentengedrag
Terwijl er wereldwijd veel mensen (te) weinig toegang tot voedsel hebben, gooien we jaarlijks 1.3 miljard ton (!!) aan eten weg. Waar in armere landen de oorzaak van verspilling in de voedselproductie ligt (bijvoorbeeld vanwege mislukte oogsten), is het bekend dat in rijke landen de oorzaak hoofdzakelijk bij de consument ligt. Een interessant gegeven is, zo bleek uit een onderzoek over voedselverspilling bij consumenten in Nederland, dat consumenten hun eigen verspillingsgedrag erg onderschatten. We zijn dus een groot deel van de oorzaak, maar hebben weinig zicht op hoeveel we daadwerkelijk verspillen. En als we verspillen, wat zijn dan de redenen? Het blijkt dat dit een groot scala aan oorzaken heeft. Er is te veel eten gekookt of ingekocht, restjes worden niet opgegeten, producten zijn verkeerd bewaard of de houdbaarheidsdatums zijn overschreden.
We zijn een groot deel van de oorzaak, maar hebben weinig zicht op hoeveel we daadwerkelijk verspillen.
In Nederland gooien we (over de gehele voedselketen) ongeveer eenderde van al het geproduceerde voedsel weg. Sinds 2010 brengt het Voedingscentrum een rapport uit waarin ze voedselverspilling bij huishoudens in Nederland kwantificeren. In hun meest recente rapport (2019) wordt zichtbaar dat we de afgelopen negen jaar minder voedsel zijn gaan verspillen. Waar in 2010 nog ruim 48,0 kg voedsel per persoon werd verspild is dit in 2019 gereduceerd tot 34,3 kg. Er is dus vooruitgang! Het is de vraag of deze neerwaartse trend snel genoeg gaat.
Zijn consumenten dan alleen het probleem?
Nee, niet helemaal. Consumenten zijn een grote factor in het verhaal; schattingen zijn dat tussen de 30 en 50 procent van al het verspilde voedsel in Nederland door de consument ontstaat. De rest van het verspilde voedsel ontstaat bij andere spelers in de voedselketen. Over de verdeling van deze overige 50 tot 70 procent is echter weinig bekend. Een Europese studie uit 2016 schatte dat, in percentages van het totaal verspilde voedsel in Europa, de grootste verspillers de consumenten (53%), de verwerkingsindustrie (19%) en de food service (12%) zijn. De Nederlandse overheid had tussen 2009 en 2015 een doelstelling om 20 procent minder verspilling te verwezenlijken over de gehele keten. Hoewel de hoeveelheid weggegooide voeding voor consumenten daalt, blijft voedselverspilling over de gehele keten sinds 2009 min of meer gelijk. Helaas, de 20 procent reductie is dus mislukt.
Hoewel de hoeveelheid weggegooide voeding voor consumenten daalt, blijft voedselverspilling over de gehele keten sinds 2009 min of meer gelijk.
Om ketenbreed voedselverspilling fundamenteler aan te pakken heeft de Nederlandse overheid in samenwerking met de Taskforce Circular Economy in Food in 2018 de Nationale agenda tegen voedselverspilling opgesteld. De Taskforce bestaat uit partijen uit de hele voedselketen, met als doel om op grote schaal draagvlak te creëren voor verandering. Het hoofddoel is dat in 2030 de voedselverspilling over de gehele voedselketen (in kg per persoon) 50 procent verlaagd is ten opzichte van 2015. Naast de geformuleerde stakeholder-specifieke doelen is er ook de ambitie om verspilling goed te monitoren zodat we beter inzicht krijgen in onze voedselverspilling. Verder wordt er voor een goede transitie gekeken naar mogelijke aanpassingen van de huidige wet- en regelgeving. Met dit plan hoopt de Nederlandse overheid het eerste Europese land te zijn dat zijn voedselverspilling significant reduceert. Het lijkt dus alsof er concrete plannen zijn geformuleerd om de 50 procent reductie daadwerkelijk te behalen. Nu de uitvoering nog.
Hoe nu verder?
Oké, het is duidelijk. De overheid is al zeker tien jaar druk bezig om iedereen te motiveren minder voedsel te verspillen. En nee, niet alleen consumenten krijgen aandacht, de overheid stimuleert ook bedrijven om dit thema prioriteit te geven. Uiteindelijk moeten we echter wel allemaal een steentje bijdragen om minder afval te creëren. Als we het doel van 50 procent reductie in 2030 willen behalen, moeten we nog grote stappen zetten. Ook jij kunt je op verschillende manieren inzetten tegen voedselverspilling. Hieronder volgt een top vijf van dingen die je zelf kunt doen om impact te hebben:
1. Check houdbaarheidsdatums. Als er ’tenminste houdbaar tot’ (THT) op de verpakking staat, dan gebruik je je zintuigen. Als het er goed uitziet, prima ruikt en smaakt dan zijn dit type voedingsmiddelen nog wel even goed. Daarentegen moet je producten waarop staat ’te gebruiken tot’ (TGT) juist voor of op de datum gebruiken óf invriezen (het blijft vaak tot 1 jaar na invriezen nog goed!).
2. Koop bewust. Maak eerst de voorraadkast leeg voordat je weer nieuwe producten koopt, maak een lijstje en koop niet te ver vooruit zodat je weet dat je het eten daadwerkelijk gaat opmaken.
3. Kook slim en genoeg. Wees precies met de hoeveelheden eten die je klaarmaakt en houd rekening met grote en kleine eters. Toch wat over? Geef het aan anderen of stop het in een bakje, plak er een label op en bewaar het een paar dagen in de koelkast. Natuurlijk kan invriezen ook, dan blijft het nog langer goed. Als je weer zin hebt in het gerecht, ontdooi je de maaltijd en hoef je een dag niet te koken! Check de artikelen van Nine (deel 1 en deel 2) voor nog meer tips voor in de keuken.
4. Steun toffe initiatieven zoals Too Good To Go (download de app en zie welke bedrijven bij jou in de buurt eten over hebben aan het einde van de dag, zodat jij het voor een klein prijsje kunt ophalen) en Verspilling is Verrukkelijk (bedrijven die allerlei voedingsmiddelen redden van de afvalberg en daar nieuwe voedingsmiddelen van maken). Zo stimuleer je de groei van bedrijven die actief voedselverspilling tegengaan. Check ook altijd of er bij jou in de buurt organisaties zijn die zich lokaal inzetten tegen voedselverspilling, wie weet zit er wat leuks tussen!
5. Doe mee aan de Verspillingsvrije Week, meld je aan voor een challenge en krijg nog meer tips en tricks om voedselverspilling tegen te gaan! Er bestaan ook apps zoals Doenkie van de Verspillingsvrije Week, maar ook Verspillingsvrije Coach van Milieucentraal, waar je meer inspiratie kunt vinden om verspillingsvrij te leven.
Minder eten weggooien betekent dat je nadenkt over de waarde van je eten, waar het vandaan komt en wat de impact is van afval op onze planeet. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer we bewust stilstaan bij ons gedrag en hier met anderen over praten, er een wereld voor ons open gaat om onze aarde wat vriendelijker te behandelen.
Meer leren? Hieronder vind je een lijstje met interessante artikelen en websites die nog meer uitleg, tips en context geven over het wereldwijde probleem van voedselverspilling.
https://www.duurzamestudent.nl/2018/01/12/ga-voedselverspilling-tegen-in-4-stappen/
https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/
https://www.nederlandvoedselland.nl/zoeken?s=voedselverspilling
https://eostrace.be/artikelen/waarom-we-zoveel-voedsel-verspillen-en-wat-eraan-te-doen
https://www.natuurenmilieu.nl/themas/kenniscentrum/explainer-voedselverspilling/#:~:text=Met%20het%20verspillen%20van%20voedsel,de%20natuur%20en%20energie%20besparen